باسوادی بزرگسالان
باسوادی بزرگسال، توانایی بزرگسال برای خواندن، نوشتن، شنیدن و صحبت‌کردن در اندازه‌ای است که در رخدادهای روزمره در اجتماع، خانواده و در محیط کار، کار خود را راه بیاندازند. برنامه سطح عملکرد بزرگسالان که به ایدۀ «سواد عملکردی» مشهور است، خواندن و نوشتن در سطح حداقلی در زندگی روزمره، تعریف شده است. این مهارت‌های عملکردی، سواد روزمره مانند خواندن، زمان‌بندی اتوبوس، نوشتن چک و تکمیل برگۀ استخدام را در برمی‌گیرد؛ بنابراین، دیدگاه شناختی دربارة سواد اهلیت اقتصادی را نیز در برمی‌گیرد.
یکی از دیدگاه‌های اجتماعی در مورد سواد بزرگسالان، بر ضرورت مهارت خواندن، نوشتن، صحبت‌کردن، شنیدن و تفکر انتقادی برای مشارکت در جامعه‌ای مردم‌سالار پای می‌فشارد. این دیدگاه، بر قدرت اجتماعی، کنش و تغییر تأکید می‌کند. پژوهشگران، آموزگاران، فعالان اجتماع و بزرگسالان کم‌سواد، از این تعریف، از سواد دفاع می‌کنند. در این دیدگاه، سواد تنها مجموعه‌ای مستقل از مهارت‌ها و ورزه‌های عمومیت‌یافته که از پیش به دست دیگران مقرر شده باشد، نیست! بلکه در فرهنگ ریشه دارد و برساخته‌ای اجتماعی و سیاسی است.
رایج‌ترین و گسترده‌ترین دیدگاه دربارة سواد، در برنامه‌های سواد بزرگسالان، «سواد حقیقی» است که افرادی را پوشش می‌دهد که مهارت خواندن و نوشتن‌شان از سطح رفع مشکلات روزمره فراتر می‌رود و از خواندن طیف گسترده‌ای از مطالب (ازجمله متن مقدس یا ادبیات کلاسیک) لذت می‌برند و خلاقانه نوشتن را تمرین می‌کنند. ایدۀ سواد حقیقی را مفهوم «سواد عالی» یا توانایی تفکر عمیق، مؤثر و کارآمد، به کمک مفاهیم و ایده‌های ضروری برای هزارۀ جدید، به‌ویژه توانایی‌های لازم برای سازگارشدن با مقتضیات فناوری‌های جدید کامل می‌کند. بااین‌حال، آنچه که امروز «سواد عالی» تلقی می‌شود، چه‌بسا فردا به «سواد مقدماتی» بدل شود.
ارزیابی‌ها دربارۀ سواد بزرگسالان«ارزیابی ملی سواد بزرگسال (ان.ای.ای.ال)»[1] پیمایشی ملی است که سواد زبان انگلیسی بزرگسالان امریکایی 16 سال به بالایی را که در خانواده یا زندان زندگی می‌کنند، می‌سنجد. ان.ای.ای.ال سواد را هم تکلیف‌بنیاد (تکالیف درسی روزانه) و هم مهارت‌بنیاد (مهارت‌هایی که دامنۀ آن از تشخیص کلمات تا مهارت‌های بالاتری چون نتیجه‌گیری از یک متن کشیده می‌شود) تعریف می‌کند. ان.ای.ای.ال که در سال 1992 و دوباره در سال 2003 اجرا شد، توانایی خواندن بزرگسالان را در سه حوزه بررسی می‌کند -سواد نثری (مانند روزنامه‌ها، شعرها و داستان‌ها)؛ سواد سندی (مانند برگه‌های استخدام، جدول زمانی اتوبوس و نقشه‌ها) و سواد کمی (مانند استفاده از دفترچه چک). دسته‌بندی‌های سواد نثری نیز از چهار سطح پیش‌مقدماتی (در حد انجام ساده‌ترین و انضمامی‌ترین فعالیت‌های سوادی و نه بیشتر)، مقدماتی (در حد انجام فعالیت‌های سوادی روزمره و ساده)، متوسط (توانایی انجام فعالیت‌های سوادی به‌نسبت چالش‌انگیز) و ماهر (توانایی انجام فعالیت‌های سوادی چالش‌انگیز) تشکیل می‌شود. نتایج سال 2003 نشان داد که حدود 43درصد از بزرگسالان در سطح پیش‌مقدماتی یا مقدماتی، امتیاز کسب کردند و امتیاز 57درصد از بزرگسالان در سطح متوسط و ماهر قرار گرفت. هیچ تغییر درخورتوجهی در سواد نثری و سندی میان دو ارزیابی رخ نداد، اما سواد کمی افزایش یافت.
سوادآموزی بزرگسالان
«آموزش مقدماتی بزرگسالان (ای.بی.ای)»[2]، به‌نوعی یا برنامه‌های سوادآموزی رسمی است، مانند آنچه در مدارس محلی ارائه می‌شود و یا آموزش خصوصی داوطلبانه که فردی است. سوادآموزگاران، آموزش در برنامه‌هایی که بودجۀ آن‌را دولت فدرال تأمین می‌کند، مانند «سپاه صلح»[3] یا «سپاه امریکا»[4] یا در گروه‌های مدافع سوادآموزی، مانند «حامیان سوادآموزی جهانی»[5] که قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سازمان غیردولتی سوادآموزی در جهان است، تعلیم می‌بینند. ای.بی.ای، بر آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان متمرکزند، اما شاید ریاضیات پایه را نیز آموزش دهند. ای.بی.ای طیف گسترده‌ای از شرکت‌کنندگان که سن، سطح توانایی خواندن، مهارت‌ها و تجربه‌های زندگی‌شان متفاوت است، در برمی‌گیرد. برخلاف باور رایج، اغلب شرکت‌کنندگان برنامۀ ای.بی.ای بی‌سواد نیستند، بلکه افرادی هستند که چند سالی را در مدرسه گذرانده‌اند، اما همچنان در خواندن مشکل دارند. نام‌نویسی در ای.بی.ای به‌نوعی رایگان و نامحدود است و به بزرگسالان امکان می‌دهد، به اقتضای شرایط وارد برنامه شوند یا آن‌را ترک کنند. «سواد در محیط کار» یا به راهبردها، نقش‌ها، تکالیف و اطلاعاتی که در محیط کار لازم است، اشاره دارد یا به برنامه‌های سوادآموزی که در محیط کار اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها، ممکن است بر نیاز خاص محیط کار به سواد یا بر هرگونه برنامۀ سوادآموزی که در محیط کار اجرا می‌شود، مانند آمادگی برای قبولی در آزمون «جی.ای.دی (پیشرفت تحصیلی عمومی»)[6] -مدرکی معادل دیپلم دبیرستان- متمرکز باشند. سواد در محیط کار، اغلب شامل مهارت‌های بسیاری، ازجمله شنیدن، صحبت‌کردن (ازجمله با واژگان تخصصی)، یادداشت‌برداری، خواندن از روی کاغذ تا صفحۀ رایانه، انجام محاسبه‌های ریاضی و انجام تکالیف گفتاری و نوشتاری می‌شود. مسائل مرتبط با سواد در محل کار، نخستین‌بار در سدۀ نوزدهم تشخیص داده شد و در آن زمان، به طرح برنامه‌های سوادآموزی اتحادیه‌های کارگری انجامید؛ سپس، در اوایل سدۀ بیستم، کنگره شهادتی را دربارۀ مشکلات سواد در میان معدنچیان استماع کرد. ارتش امریکا در زمان جنگ جهانی اول، برنامه‌های سوادآموزی ویژه‌ای را برای سربازان تصویب کرد. در دهۀ 1980 و 1990، پژوهشگران تقاضای سوادآموزی در محیط کار غیرنظامی را ثبت کردند و بدین نتیجه رسیدند که کارگران در بیشتر مشاغل نسبت به اغلب دانش‌آموزان در محیط مدرسه، بیشتر می‌خوانند و می‌نویسند.
برنامه‌های سوادآموزی در محیط کار، تحول یافت تا عهده‌دار پاسخگویی به جمعیت روبه‌رشد کارگرانی که انگلیسی، زبان دوم‌شان بود، باشد و نیز کارگرانی را که سواد پایینی دارند، آموزش دهند. دولت فدرال از برنامه‌های سوادآموزی در محیط کار که از رهگذر فراهم‌کردن فرصت خواندن و نوشتن برای آموزندگان به کمک مثال‌هایی از محیط کار به نیاز به زبان و سواد مقدماتی و نیز نیازهای پیچیده‌تر محیط کار در زمینۀ سواد پاسخ می‌گویند، حمایت مالی می‌کند. این فعالیت‌ها معمولاً گفت‌گو در مورد باورهای شرکت‌کنندگان دربارة سواد و طرح‌های سوادآموزی و صحبت‌های آگاهی‌بخش دربارة فرایندهای خواندن و نوشتن را در برمی‌گیرند.
منابع مالی سوادآموزی بزرگسالان
شماری از مؤسسه‌ها و سازمان‌ها از برنامه‌های سوادآموزی بزرگسالان حمایت مالی می‌کنند و در استمرار بخشیدن به برنامۀ اصلاحات، نقش دارند. برای مثال، «بخش آموزش و سواد بزرگسالان»[7] در وزارت آموزش امریکا، به منظور بهبود خدمات سوادآموزی به بزرگسالان، از پژوهش‌ها و اقدام‌های توسعه‌بخش، مانند اقدام‌های «مؤسسۀ ملی سوادآموزی»[8]، حمایت مالی می‌کند. «مرکز ملی یادگیری و سواد بزرگسالان»[9]، پژوهش‌هایی را دربارة سواد بزرگسال انجام داده و اشاعه می‌دهد. «سوادآموزی لاوباخ»[10] و «داوطلبان سوادآموزی امریکا»[11]، از برنامه‌های سوادآموزی اجتماع‌محور و داوطلبانه حمایت می‌کنند. «مرکز ملی سواد خانواده»[12]، به برنامه‌های سوادآموزی خانواده کمک مالی، آموزشی و فنی می‌کند.
سواد بزرگسالان و عدالت اجتماعی
مسئلۀ سواد بزرگسال، درنهایت مسئلۀ دسترسی است. افرادی که فرهنگی متفاوت دارند و گرفتار محرومیت اجتماعی-اقتصادی‌اند، کمترین فرصت را برای بهبود سواد و حضور در مدرسه یا محیط‌های آموزشی دیگر را دارند. آن‌هایی که بیشترین منابع (مثل آموزش، کتاب‌ها، فناوری جدید، محیط‌های به‌لحاظ زبانی غنی، حمایت روانی و عاطفی) را دارند، بیشترین دسترسی را به سواد دارند. افزون‌براین، رشد سریع فناوری اطلاعات، نه تنها تعاریف کنونی از سواد را گسترش داده است، بلکه شکاف میان آن‌هایی که به ورزه‌های سوادآموزی گوناگون دسترسی دارند و آن‌هایی که دسترسی کمی دارند یا به هیچ‌وجه دسترسی ندارند، را می‌افزاید. این شکاف اغلب «شکاف دیجیتالی» خوانده می‌شود، مشکلی اجتماعی که یکی از مسائل جدید در حوزۀ حقوق شهروندی در سدۀ بیست‌ویکم تلقی می‌شود. بدین ترتیب، عصر دیجیتال، چالش‌های تازه‌ای را پیش روی پیشرفت سواد بزرگسالان در جامعه امروز می‌گذارد.
و نیز ببینید: شکاف دیجیتالی؛ بی‌سوادی بزرگسالان در کشورهای توسعه‌یافته؛ بی‌سوادی بزرگسالان در کشورهای درحال‌توسعه
بیشتر بخوانید
Comings, John. 2002. “Adult Literacy Programs.” Pp. 22–25 in Literacy in America: An Encyclopedia of History, Theory and Practice, edited by B. J. Guzzetti. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO
Dole, Janice A. 2000. “What Will Be the Demands of Literacy in the Workplace in the Next Millennium?” Reading Research Quarterly 35(3):382–83
Kazemek, Francis E. and Patricia Rigg. 2002. “Literacy Definitions.” Pp. 310–13 in Literacy in America: An Encyclopedia of History, Theory and Practice, edited by B. J. Guzzetti. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO
Mikulecky, Larry and Paul Lloyd. 1997. “Evaluation of Workplace Literacy Programs: A Profile of Effective Instructional Practices.” Journal of Literacy Research 29(4):555–86
National Assessment of Adult Literacy. (http://www.nifl .gov/nifl/NAAL2003.html).Smith, M. Cecil. 2007. “Teaching and Learning in Adult Basic Education.” In Literacy for the New Millennium: Adult Literacy, vol. 4, edited by B. J. Guzzetti. Westport, CT: Praeger
Street, Brian. 1984. Literacy in Theory and Practice. Cambridge, England: Cambridge University Press
[1] National Assessment of Adult Literacy (NAAL)
[2] Adult Basic Education (ABE)
[3] Peace Corps
[4] AmeriCorps
[5] ProLiteracy Worldwide
[6] GED (General Educational Development test)
[7] Division of Adult Education and Literacy
[8] National Institute for Literacy
[9] National Center for Adult Learning and Literacy
[10] Laubach Literacy
[11] Literacy Volunteers of America
[12] National Center for Family Literacy
