اچ.آی.وی
بیست‌وپنج سال پس از شیوع اچ.آی.وی/ ایدز در سطح جهان، نرخ آلودگی به اچ.آی.وی[1]، همچنان به نحو نگران‌کننده‌ای بالاست، به‌طوری که هرساله بیش از 4 میلیون نفر به جمعیت مبتلایان اضافه می‌شوند. به‌رغم گسترش جهانی سریع اچ.آی.وی، خطر ابتلا به ایدز برای بیشتر مردم کشورهای صنعتی و درحال‌توسعه، به‌نسبت پایین است. برنامه‌های فراگیر پیشگیری که به همۀ بخش‌های جمعیت توجه دارند، می‌توانند در بهبود آگاهی، تغییر هنجارهای اجتماعی، کاهش داغ‌ها و تبعیض‌ها، ترویج رفتارهای کم‌خطرتر و کاهش ابتلاهای جدید نقش داشته باشند. بااین‌حال، تحلیل دقیق خاستگاه‌های آلودگی‌های جدید در گروه‌های جمعیتی خاص، به منظور متمرکزکردن مداخلات مرتبط و به حداکثررساندن تأثیر آن‌ها ضروری است. ثابت شده است ترکیبی از خطرپرهیزی (پرهیز، وفاداری دوسویه) و کاهش خطر (کاهش شمار شرکای جنسی، درمان بیماری‌های آمیزشی مسری، استفاده صحیح و پیوسته از کاندوم، ختنه مردان و توزیع سرنگ) در سراسر جهان راهکاری موفق است.
همچنین، مداخلات پیشگیرانۀ هدفمند و کارآمد، می‌توانند شمار بیماران نیازمند به درمان‌های دارویی پرهزینه را کاهش داده و تداوم‌پذیری درمان‌های گران ضدویروس‌پسگرد (ای.آر.تی)[2] را افزایش دهند. افزون‌براین، ای.آر.تی موفق، پیشگیری را پذیرفتنی‌تر ساخته و به کاهش داغ و تبعیض کمک می‌کند.
برای کنترل ابتلا به اچ.آی.وی، باید روی جمعیت‌هایی که بالاترین نرخ ابتلا را تجربه می‌کنند و اغلب «جمعیت‌های بسیار آسیب‌پذیر»[3] «در خطرترین جمعیت‌ها»[4] یا «آسیب‌پذیرین جمعیت‌ها (ام.وی.پی‌ها)»[5] خوانده می‌شوند، تمرکز کرد. مداخلات معطوف به جمعیت‌های خاص از مداخلات معطوف به کل جمعیت، مخاطب کمتری دارد، اما این امکان را دارند که بر جریان پیشرفت این واگیر، اثر مثبت فراگیری بگذارند.
ام.وی.پی‌ها، بخش به‌نسبت کوچک‌تری از کل جمعیت هستند که بیش از میانگین، جمعیت در معرض خطر ابتلا به ویروس ایدز و انتقال آن هستند. زوج ناسازگار، کارگران جنسی (اس.دبلیوها)[6] و مشتریان آن‌ها، تزریق‌کنندگان مواد مخدر (آی.دی.یوها)[7] و دیگر مصرف‌کنندگان مواد، مردانی که با مردان رابطۀ جنسی دارند (ام.اس.ام)[8]، نیروهای مسلح، زندانیان و فرزندان کارگران جنسی در زمرۀ این جمعیت‌ها هستند. گروهی بزرگ‌تر از ام.وی.پی‌ها، به‌ویژه در کشورهای دارای شیوع بالا، ممکن است زنان باردار اچ.آی.وی-مثبت، نوجوانان به‌لحاظ جنسی فعال و ترک‌تحصیل کرده، جمعیت‌های اقلیتی، مهاجران و آوارگان و گروه‌های بزرگی از زنان را شامل شوند.
دلایل قانع‌کننده‌ای برای اثرگذاری بر ام.وی.پی‌ها وجود دارد:
آن‌ها اغلب به حاشیه رانده می‌شوند، مجرم انگاشته می‌شوند، قربانی جرم‌اند، در معرض تبعیض از سوی نهادهای مجری قانون و عموم مردم هستند. درنتیجه آنان در دستیابی به خدمات بهداشتی و دیگر خدمات، به زحمت می‌افتند یا دسترسی ضعیفی به این خدمات دارند.
بخش‌بندی زیرگروه‌های جمعیتی مداخلات خاص‌تر، مناسب‌تر و مؤثر را میسر می‌کند.
مداخلات اثبات‌شدۀ زیادی وجود دارند که می‌توانند این واگیر را در آی.دی.یوها، اس.دبلیوها و ام.اس.ام‌ها کنترل کنند.
خطر و آسیب‌پذیری
خطر ابتلا و انتقال اچ.آی.وی برای فرد از عوامل مختلفی مانند رفتار جنسی، مصرف مخدر، ختنۀ مردان و درمان نکردن بیماری‌های آمیزشی مسری (اس.تی.دیها)[9] متأثر است. از افراد پرخطر، رفتارهایی سر می‌زند که آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به اچ.آی.وی قرار می‌دهد، مانند رابطۀ جنسی بی‌کاندوم و غیرمنتظره با شریکان جنسی متعدد، استفاده از سرنگ مشترک و رابطۀ جنسی پولی.
وقتی فرد اچ.آی.وی-مثبت از عفونت حاد اچ.آی.وی رنج می‌برد، چه‌بسا خطر بیشتر هم بشود. عفونت حاد، به دوره‌ای اشاره دارد که بی‌درنگ پس از آلودگی به ویروس می‌آید. مشخصۀ این برهه، تکثیر ویروسی شدید و افت چشمگیر سلول‌های سی.دی4[10] است. افراد گرفتار عفونت حاد، بی‌اندازه سرایت‌دهنده‌اند و قابلیت‌شان برای انتقال بیماری، هشت تا ده برابر افزایش می‌یابد.
افزون بر رفتارهای پرخطر فردی، برخی از جمعیت‌های آسیب‌پذیر، بیشتر مستعد آلودگی به اچ.آی.وی/ایدزند. عوامل اجتماعی که اغلب از کنترل فرد خارج است نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. فقر، بیکاری، بی‌سوادی، نابرابری‌های جنسیتی و خشونت جنسیت‌بنیاد، ورزه‌های فرهنگی، نقض حقوق بشر و عدم دسترسی به اطلاعات و خدمات ازجملۀ این عوامل هستند.
زنان به‌دلیل عوامل زیست‌شناختی، اجتماعی و اقتصادی، در برابر این بیماری آسیب‌پذیرترند. آن‌ها اغلب قدرت مذاکره بر سر رابطه جنسی ایمن‌تر با شرکای خود را ندارند. به‌سبب نابرابری‌های اقتصادی، برخی از زنان برای بقای اقتصادی، به کارگری جنسی یا رابطۀ جنسی پولی روی می‌آورند. افزون‌براین، زنان به‌لحاظ زیستی، بیشتر مستعد ابتلا هستند؛ دستگاه تناسلی زنان بیش از دستگاه تناسلی مرد، سطح در معرض تماس دارد، غلظت اچ.آی.وی در منی از مایعات واژنی بیشتر است و در حین آمیزش جنسی، مقدار منی که ردوبدل می‌شود، از مایعات واژن بیشتر است.
کودکان یتیم و کودکان ام.وی.پی‌ها نیز به‌طور ویژه‌ای آسیب‌پذیرند. خواه پدر/مادر اس.دبلیو باشد، خواه آی.دی.یو، اچ.آی.وی-مثبت باشد یا اچ.آی.وی-منفی، زنده باشد یا مرده، این کودکان نیازمند توجه ویژه‌اند. ام.وی.پی‌های صاحب فرزند، ممکن است در وضعی باشند که نتوانند به حد کافی از کودک‌شان حمایت عاطفی یا مالی کنند. ممکن است حضور فیزیکی نداشته باشند، به‌سبب آلودگی به اچ.آی.وی بیمار باشند و یا از دنیا رفته باشند. بیشتر فرزندان والدین اچ.آی.وی-مثبت، خود از والدین‌شان مراقبت می‌کنند.
فهم پویش‌های محلی واگیر ایدز
ام.وی.پی‌ها از حیث نوع و سطح واگیر، باهم فرق دارند. واگیرشناسان از رهگذر کاوش در وقوع، توزیع و علل اچ.آی.وی در یک جامعه، می‌توانند پیش‌بینی کنند که کدام جمعیت‌ها آسیب‌پذیرترند و بیشتر در معرض خطر آلودگی به اچ.آی.وی هستند.
در کشورهای کم‌شیوع، جلوگیری از این واگیر در ام.وی.پی‌ها ممکن است بر نحوۀ مواجهۀ عموم مردم با اچ.آی.وی، اثری فراگیر بگذارد. اطلاعات واگیرشناختی و رفتاری دقیق می‌توانند به‌دقت مشخص کنند که کدام جمعیت‌ها بیشتر در معرض خطرند و درنتیجه، چه نوع مداخلات هدفمندی را باید برای کمک به این جمعیت‌ها انجام داد. با هدف قراردادن ام.وی.پی‌ها، می‌توان جلوی بالاتررفتن شیوع اچ.آی.وی در عموم مردم را گرفت.
در کشورهایی که شیوع این بیماری در آن‌ها بیشتر و جمعیت مبتلایان زیاد است، راهبرد مؤثرتر، شناسایی افراد آلوده از طریق مشاورۀ هدفمند و آزمایش و دیگر مداخلات اجتماع‌محور است. در این محیط، برنامه‌ها باید بر زوج‌های ناسازگار و دیگر جمعیت‌های در معرض خطر، مانند نوجوانان دارای فعالیت جنسی، جوانان و زنان تمرکز کند و هم برنامۀ خطرپرهیزی و هم برنامۀ خطرکاهی ارائه دهد.
در بسیاری از بافت‌ها، رابطه میان کار جنسی و مصرف تزریقی مواد مخدر، رابطه‌ای کاملاً نزدیک است (شکل 1) و روسپیگری و مصرف تزریقی مواد مخدر، نیروی محرکه‌ای هستند که این واگیر را پیش برده‌اند. بسیاری از اس.دبلیوها مواد مخدر تزریق می‌کنند و بسیاری از مصرف‌کنندگان مواد مخدر، برای تأمین هزینه‌های تزریق مواد مخدر، به کار جنسی روی می‌آورند. این آی.دی.یو/اس.دبلیوها، اچ.آی.وی را نه تنها از طریق وسایل مشترک تزریق مواد، بلکه با رابطۀ جنسی نیز منتقل می‌کنند. سپس اچ.آی.وی به جمعیت‌های ناقل می‌رسد و عموم مردم را آلوده می‌سازد.
روی‌هم‌رفته، مداخلات هدفمند، بسته به ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قانونی گروه پرخطر، ممکن است شکل‌های مختلف به خود بگیرد. بحث بعدی بر برخی از در خطرترین جمعیت‌ها و مداخلات درخور تمرکز می‌کند.
کارگران جنسی
کارگران جنسی، جمعیتی متنوع و به‌نسبت بزرگی هستند. آن‌ها ممکن است مرد، زن یا تراجنسیتی باشند و در محیط‌های مختلفی، ازجمله روسپی‌خانه‌ها، میخانه‌ها و یا در خیابان مشغول کارند. در برخی از جوامع، مانند آمستردام، سنگال و نوادا، کار جنسی، قانونی است یا از آن جرم‌زدایی شده است. این اس.دبلیوهای قانونی، به خدمات بهداشتی و اجتماعی دسترسی دارند. در برخی از جوامع، کار جنسی انتخابی شخصی است. در بسیاری دیگ،ر کار جنسی ممکن است معلول فقر یا فقدان فرصت‌های آموزشی و شغلی باشد یا ممکن است با قاچاق دختران و زنان تشدید شود. همچنین در اثنای آشوب اجتماعی شدید که از جنگ‌های داخلی یا بلایای طبیعی برمی‌خیزد و از خدمات و ضروریات زندگی خبری نیست، کار جنسی راهی است برای ادامۀ بقا.
در بسیاری از کشورها، کار جنسی عامل محرکه‌ای برای تشدید واگیری اچ.آی.وی به‌حساب می‌آید. مداخلات پایدار و معنادار را عوامل گوناگونی دشوار می‌سازند، ازجمله صنعت پرسود خریدوفروش رابطۀ جنسی، میزان پایین استفاده از کاندوم، سطح بالای بیماری‌های آمیزشی، سطح بالای اس.تی.دیها، جمعیت پرتحرک و دیریاب اس.دبلیوها و مشتریان‌شان و نبود فضایی که دسترسی به برنامه‌های پیشگیری را تشویق کند. آگاهی از محیط یک اجتماع خاص و فهم آن در رساندن پیامی مرتبط و اثرگذار ضروری است.
باید بر کاهش آسیب و افزایش دانش در میان اس.دبلیوها و نیز مداخلات موازی برای مشتریان و شرکای جنسی آنان تمرکز کرد. مداخلات باید آشنایی بیشتر با کاندوم، دسترسی بهتر به آن و استفاده بیشتر از آن و نیز بهبود مراقبت‌های بهداشتی، ازجمله درمان ضدویروس پسگرد، معاینۀ اس.تی.دی، معاینات دیگر و درمان را در برگیرند. حوزه‌های دیگری که نیازمند توجه ویژه و افزایش مداخله هستند، از این قرارند: تقویت ظرفیت سازمان‌های محلی؛ تسهیل تغییر خط‌مشی به منظور کاهش تبعیض و داغ‌زنی؛ ایجاد محیطی مساعد؛ هماهنگ‌کردن مداخلات با سایر برنامه‌های اچ.آی.وی، سلامت تولیدمثل و پیشگیری دارویی و ارائه پشتیبانی فنی و مدیریت و نظارت مؤثر.
مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند
مداخلات معطوف به ام.اس.ام‌ها، به‌سان مداخلات معطوف به اس.دبلیوها هم ضروری و هم چالش‌برانگیز هستند. این جمعیت تا حد زیادی در بیشتر کشورها، مغفول واقع شده‌اند و درخصوص اچ.آی.وی، به مداخلات هدفمند نیاز مبرم دارند. از آنجا که ام.اس.ام‌ها، بیشتر با زنان هم رابطه جنسی برقرار می‌کنند، قابلیت آن‌را دارند که اچ.آی.وی را به عموم مردم سرایت دهند.
رسیدگی به ام.اس.ام‌ها به چند دلیل کاری است دشوار: نخست اینکه، این گروه با سطح بالایی از داغ و تبعیض از سوی ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی و عموم مردم مواجه‌اند. در بسیاری از کشورها، هم‌جنس‌گرایی غیرقانونی است و ترس از عواقب قانونی این جمعیت را زیرزمینی ساخته است؛ همچنین، ام.اس.ام‌ها اغلب خود را «هم‌جنس‌گرا» نمی‌دانند. برداشت‌های فرهنگی از چیستی هم‌جنس‌گرایی ممکن است متفاوت باشند و مردان بر اساس این برداشت‌ها، تعاریف مختلفی را اتخاذ کنند؛ سرانجام اینکه، ام.اس.ام‌ها از حیث سرشت، بی‌نهایت متنوع‌اند و ممکن است در میان هم‌جنس‌گرایان تک‌همسر، دوجنس‌گرایان مذکر، تراجنسیتی‌ها، اس.دبلیوهای دگرجنس‌گرا[11]، اس.دبلیوهای هم‌جنس‌گرا و آی.دی.یوها، ام.اس.ام باشد.
تزریق‌کنندگان مواد
تزریق‌کنندگان مواد، یکی از جمعیت‌های اصلی در معرض خطر آلودگی به اچ.آی.وی و انتقال آن هستند. نزدیک 13 میلیون آی.دی.یو در سراسر جهان وجود دارند و شمار آن‌ها رو به افزایش است. بسیاری از آن‌ها، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، به منابع مناسب و سوزن‌ها و سرنگ‌های ضدعفونی‌شده، دسترسی ندارند. در بسیاری از جوامع، با آن‌ها مانند مجرم برخورد می‌شود و آنان از خدمات و حمایت‌های اساسی و اولیه محروم‌اند. آی.دی.یوها با موانع قانونی درخورتوجهی مواجه‌اند، مانند قوانین ممنوع‌کنندۀ داشتن مواد مخدر و وسایل مصرف آن‌ها و قوانینی که شرکای این جرم را هدف قرار داده‌اند. دشواری دیگر این گروه، این است که مصرف مواد مخدر اغلب با کار جنسی همراه است.
گرچه در گسترش اچ.آی.وی رابطۀ جنسی عامل اصلی انتقال است، اما دست‌کم 10درصد از مبتلایان جدید در سراسر جهان، آن‌هایی هستند که از طریق مصرف تزریقی مواد مخدر آلوده می‌شوند. در برخی از کشورها، به‌ویژه کشورهای کم‌شیوع، مانند چین و کشورهای شرق اروپا، آی.دی.یوها در کانون این واگیر قرار دارند. سرایت اچ.آی.وی از طریق آی.دی.یوها که به‌لحاظ تاریخی مشکل کشورهای ثروتمند بوده واکنون در سراسر جهان مشاهده می‌شود.
نظر به رشد روزافزون مصرف تزریقی مواد مخدر، به منظور جلوگیری از گسترش اچ.آی.وی در میان آی.دی.یوها و از طریق آن‌ها، مداخلات جدید و گسترده‌تری لازم می‌آید. در کشورهای کم‌شیوع، مداخلات معطوف به آی.دی.یوها می‌توانند سرایت اچ.آی.وی به اس.دبلیوها را محدود و بدین ترتیب از واگیری همگانی‌شده، جلوگیری کنند. در کشورهایی که با شیوع بالای واگیر دست‌به‌گریبان هستند، مداخلات معطوف به آی.دی.یوها برای جلوگیری از شیوع بیشتر ضروری است.
مداخلات آسیب‌کاه باید ای.آر.تی، درمان با داروی جایگزین، تعویض و توزیع سوزن، توزیع کاندوم و ضدعفونی‌کننده، امدادرسانی، برنامه آموزش همسالان و مداخلات از طریق شبکه اجتماعی را در برگیرد. هرچند برنامه‌های توزیع سوزن راه مقرون به صرفه‌ای در بسیاری از کشورها برای کاهش سرایت ایدز شناخته می‌شود، ازجمله ایالات متحده، کماکان بحث‌برانگیزند. مخالفان تعویض یا توزیع سوزن، این ورزه را نوعی «توانمندسازی منفی» و تشویق مصرف مواد مخدر تلقی می‌کنند. برخی کشورها به‌جای توزیع و تعویض سوزن، برنامه‌های توزیع مواد ضدعفونی‌کننده را اجرا کرده‌اند و قوانینی وضع کرده‌اند که توزیع سوزن را ممنوع یا محدود می‌سازند.
نیروهای مسلح
نیروهای مسلح، پلیس و دیگر نیروهای اونیفورم‌پوش سراسر جهان، در معرض خطر جدی آلودگی به اچ.آی.وی و دیگر اس.تی.دیها هستند. نرخ ابتلا در میان این جمعیت از نرخ ابتلای عموم مردم، به طرز چشمگیری بالاتر است. نیروهای اونیفورم‌پوش، نقش اصلی را در سرایت عفونت‌ها به عموم مردم ایفا کنند. سرشت کار آن‌ها اغلب مستلزم این است که دوره‌های طولانی به مناطقی دور از خانه‌شان اعزام شوند یا سفر کنند یا پیش از آنکه خانواده‌شان را بیاورند، منتظر مسکنی مناسب باشند. مواجهه هرروزه با خطر، برانگیزانندۀ رفتارهای پرخطر دیگر است و حس شکست‌ناپذیری به رفتارهای شخصی منتقل می‌شود. این گروه‌ها، معمولاً تماس پی‌درپی بیشتری با اس.دبلیوها دارند که این امر احتمال انتقال اچ.آی.وی و اس.تی.دی‌های دیگر به شرکای جنسی دیگر، ازجمله همسران یا دوست‌دختران‌شان را افزایش می‌دهد. مصرف پی‌درپی و زیاده‌روانۀ الکل و سایر مخدرهای تغییردهندۀ رفتار، نقش عمده‌ای در ارتکاب رفتارهای جنسی پرخطر ایفا می‌کند.
سایر جمعیت‌های بسیار آسیب‌پذیر
زندانیان، مهاجران، پناهندگان و آوارگان داخل کشور، رانندگان کامیون، تراجنسیتی‌ها و نوجوانان ترک‌تحصیل‌کرده از دیگر جمعیت‌های آسیب‌پذیرند. برای جلوگیری از انتقال اچ.آی.وی در درون این گروه‌ها و سپس به عموم مردم، باید مداخلات هدفمند زودهنگام اجرا شوند.
مراقبت از مبتلایان به اچ.آی.وی و درمان آن‌ها ضروری است؛ بااین‌حال، مداخلات پیشگیری به همان اندازه حیاتی هستند. اگر از مداخلات فراگیر و مؤثر در جهت پیشگیری از اچ.آی.وی به‌درستی پشتیبانی شود، هزینۀ درمان و نیاز بدان کاهش می‌یابد.
مناطق کم‌شیوع، به متخصصان بهداشت عمومی این فرصت را می‌دهند که بی‌درنگ دست به‌کار شوند و از گسترش بیشتر این واگیر جلوگیری کنند، حتی در کشورهایی که شیوع ایدز در آن‌ها بالاست، هدف قراردادن افرادی که بیش از دیگران در معرض خطرند، برای جلوگیری از گسترش بیشتر این واگیر در میان عموم مردم اهمیت دارد. لازم است که اقدامات ملی معطوف به پیشگیری از اچ.آی.وی به نفع جمعیت‌های آسیب‌پذیر و در معرض خطر آلودگی اولویت‌بندی، هدایت و افزایش یابند.
بسیاری از عوامل، امکان موفقیت مداخلات هدفمند را افزایش می‌دهد. وضع قوانین و خط‌مشی‌هایی که به‌طور مستقیم داغ‌زنی و تبعیض علیه مبتلایان یا -به باور عموم- مستعدان ابتلا را به پرسش می‌گیرند، ضروری است. همچنین مداخلات باید به مسائل بافت‌مند نیز توجه کند و نسبت به برداشت‌های فرهنگی و اجتماعی و محلی پیرامون اچ.آی.وی حساس باشند. فناوری‌های جدید مانند میکروب‌کش، ختنۀ مردان و پیشگیری پیش‌ازمواجهه، ممکن است در پیشگیری از شیوع اچ.آی.وی در میان آسیب‌پذیرترین جمعیت‌ها، ابرازهایی بی‌نهایت ارزنده باشند.
روی‌هم‌رفته، مداخلات معطوف به اچ.آی.وی، بایستی قطع‌نظر از سطح شیوع بر جمعیت‌هایی متمرکز شوند که بیش از همه در معرض خطر اچ.آی.وی هستند. این اصل اساسی سلامت عمومی، درخصوص کنترل اچ.آی.وی همچنان رویکردی مقرون‌به‌صرفه است.
و نیز ببینید: سوءمصرف مخدر/دارو؛ خط‌مشی کاهش آسیب مخدرها؛ هم‌جنس‌گرایی؛ روسپیگری
بیشتر بخوانید
Ball, Andrew L., Sujata Rana, and Karl L. Dehne. 1998. “HIV Prevention among Injecting Drug Users: Responses in Developing and Transitional Countries.” Public Health Reports 113:170–81
Barnett, Tony and Justin Parkhurst. 2005. “HIV/AIDS: Sex, Abstinence, and Behavior Change.” Lancet: Infectious Diseases 5:590–93
Burris, Scott. 2006. “Stigma and the Law.” Lancet 367:529–31
Chatterjee, Patralekha. 2006. “AIDS in India: Police Powers and Public Health.” Lancet 367:805–6
Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS). 2006. “Report on the Global AIDS Epidemic.” Retrieved December 27, 2007 (http://www.unaids.org/ en/KnowledgeCentre/HIVData/GlobalReport/ Default.asp).Lamptey, Peter L. and David Wilson. 2005. “Scaling Up AIDS Treatment: What Is the Potential Impact and What Are the Risks?” PLoS Medicine 2(2):e39
Monitoring the AIDS Pandemic (MAP) Network. 2005. “MAP Report 2005: Drug Injection and HIV/AIDS in Asia.” Retrieved December 27, 2007 (www.mapnetwork .org/docs/MAP_IDU%20Book%2024Jun05_en.pdf)
———. 2005. “MAP Report 2005: Male to Male Sex and HIV/AIDS in Asia.” Retrieved December 27, 2007 (www.mapnetwork.org/docs/ P_&M%20Book_04July 05_en.pdf)
Parker, Richard, Peter Aggleton, Kathy Attawell, Julie Pulerwitz, and Lisanne Brown. 2002. HIV-Related Stigma and Discrimination: A Conceptual Framework and an Agenda for Action. Horizons Report. Washington, DC: Population Council
Rekart, Michael. 2005. “Sex-Work Harm Reduction.” Lancet 366:2123–34
Roura, Maria. 2005. “HIV/AIDS Interventions in Low Prevalence Countries: A Case Study of Albania.” International Social Science Journal 57(186):639–48
[1] HIV/AIDS, reaching high-risk populations
[2] Antiretroviral Therapy (ART)
[3] high-risk populations
[4] most at risk populations
[5] most vulnerable populations (MVPs)
[6] sex workers (SWs)
[7] injection drug users (IDUs)
[8] MSM
[9] sexually transmitted diseases (STDs)
[10] CD4
[11] heterosexual
