واکاوی ابعاد جشنوارة بین‌المللی پویانمایی تهران/ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸
راهکارهایی جهت بهبود شیوه برگزاری جشنواره پویانمایی تهران
در انتهای نشست، مقدسیان با اشاره به اینکه کلید افزایش موفقیت جشنواره پویانمایی تهران تمرکز مضاعف بر دو عامل ارتباط و استمرار فعالیتهاست، گفت: اگر به این دو مقوله در فضای انیمیشن و در هر کار دیگری توجه بیشتری شود احتمال و شانس موفقیت افزایش پیدا میکند. در نتیجة ایجاد محافلی برای تعامل مطلوب، اولاً سطح دانش اعضای جامعه انیمیشن طراز می‌شود، چون وقتی جدا از جامعة اطراف زندگی می‌کنیم ممکن است دچار خودشیفتگی شویم. دوم اینکه شاید افرادی که از انیمیشن درک درستی ندارند هم طی این جلسات اطلاعات کسب کنند و به فعالیت در حوزة انیمیشن علاقه پیدا کنند. همچنین کسانی که در این زمینه مستعدترند، میتوانند در ورکشاپ و کارگاه‌های آموزشی که در این محافل تعبیه شدهاند شرکت کنند تا در نهایت بتوان جریان انیمیشن در ایران را به جریانی پویا تبدیل کرد که طی این جریان‌سازی، ذائقه‌هایی متناسب با ذائقة مخاطب ایرانی شکل گیرد. وی افزود: راهکار دیگر، میتواند طراحی ساز و کارهای ارتباط با صنوف مختلفی باشد که در زمینه انیمیشن کار می‌کنند، مانند صنف موسیقی فیلم و فیلم‌نامه‌نویسان که ارتباطشان با بدنه این حوزه منجر به پویایی در عرصة انیمیشن شود. یکی از صنوفی که اکنون نیز پیگیریهایی برای حضور جدی‌ترشان در این حوزه انجام شده، صنف منتقدین و فیلم‌نامه‌نویسان سینمای ایران هستند. در حال حاضر، منتقد دقیق و حرفه‌ای در زمینه انیمیشن نداریم. اما سوال اصلی اینجاست که آیا توانسته‌ایم در این سالها منتقدینی برای سینمای انیمیشن تربیت کنیم؟ بچه‌های انیمیشن در این سالها هرگز سمت نقد نرفتهاند. فراهم کردن چنین امکانی میتواند قدم خوبی باشد تا تحلیل خوبی از وضعیت انیمیشن به طور مستمر داشته باشیم. همچنین ایجاد ارتباط مستقیم بین صنف انیمیشن و تبلیغات سینمایی هم مهم است. بچه‌های انیمیشن اساسا کار تبلیغات را بلد نیستند چون در این زمینه کار نکرده‌اند. میتوان این امکان را ایجاد کرد تا کسانی که این کار را کرده‌اند بیایند و آثارشان را ارائه کنند. پس یکی از راهکارهای اصلی برای بهبود کارکردهای جشنواره، ایجاد ارتباط صنفی است. نکتة اصلی دیگر تعامل هفتگی و مستمری است که باید بین بچه‌ها رخ دهد. یک راهکار مهم برای تحقق این نکته، ایجاد ساز و کاری است که طی آن، آثاری که در جشنواره حاضر میشوند به‌طور مستمر در طول سال بررسی شوند تا از این طریق، از پتانسیل و دانش هنرمندان و استادانی که به صورت فشرده در طول جشنواره دعوت میشوند در طول سال استفاده شود. گرچه کماکان یک نگاه بسیار ترسیده در کانون پرورش فکری وجود دارد که در برابر این ایدهها مقاومت میکند. وی در ادامه با اشاره به اینکه تربیت نیروهایی که در زمینة اقتصاد انیمیشن بتوانند در عرصة پیچینگ کار کنند نیز بسیار مهم است، افزود: امسال، تجربه‌ای در این عرصه در جشنواره وجود داشت. اما باید دانست وقتی از پیچینگ حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ جلساتی در این زمینه برگزار می‌شد اما نکته اصلی این بود که همة شرکت‌هایی که آثار بسیار فاخری داشتند و هنرمندانی که بسیار مستعد بودند شخصاً تصمیم گرفته بودند پیچینگ را انجام دهند، در حالی که در سطوح جهانی لزومی ندارد که خود صاحب اثر پیچینگ را انجام دهد. وقتی در کارخانه خودرویی تولید می‌شود آیا طراح خودرو تبلیغ آن را انجام می‌دهد؟ مسلما خیر. راهکارهایی از این دست ممکن است در کوتاه مدت جواب ندهند، اما میتوانند جامعة انیمیشن ایران را تا ده سال آینده تکانی جدی بدهند. اصغر فرهادی وقتی فیلم دربارة الی را ساخت کسی به او توجه نکرد، اما وقتی جدایی نادر از سیمین را ساخت و یک پخش‌کنندة جهانی را برایش در نظر گرفت، توجه جهانیان را جلب کرد و تمام جوایز مهم را از آن خود کرد. ما چند پخش‌کنندة خوب ایرانی تربیت کرده‌ایم؟ چند پخش‌کنندة خوب جهانی می‌شناسیم و با آنها در ارتباطیم؟ تربیت نیرو برای ارائه آثار و ارتباط برقرارکردن با دنیا بسیار مهم است و میتواند کمک‌کننده باشد. انیمیشن ایران مزیت زیادی در زمینه تولید و کیفیت دارد و میتواند در دنیا بازار خوبی پیدا کند. ما اگر بتوانیم بازاریاب خوب حوزه انیمیشن تربیت کنیم و با بازارهای جهانی ارتباط بگیریم، این انیمیشن‌ها میتوانند در عرصة جهانی مطرح شوند و فقط کافی است نوع نگاهمان را تغییر دهیم. در نهایت باید اشاره کرد که اگر در جشنوارة پویانمایی تهران جریان مستمری برای انجام کارها وجود داشته باشد، میتواند منجر به برگزاری پویاتر جشنواره شود و استمرار این پویایی در سطح جشنواره، میتواند تا دو سال آینده کیفیت انیمیشن ایران را بالا ببرد.
سحرخیز نیز با اشاره به اینکه انیمیشن در ایران تا به حال بیشتر حاصل کار فردی و یک نفره بوده است، گفت: از زمانی که تولید انبوه در انیمیشن ایران شکل گرفت، این مسئله اهمیت یافت که افرادی با تخصص‌های گوناگون باید در کنار هم قرار بگیرند تا بتوانند یک کار مهم صورت بدهند. این یکی از مهارت‌هایی است که در عرصة انیمیشن کم‌کم داریم یاد می‌گیریم. اما اکنون لازم است تا به بخش صنعتی انیمیشن هم توجه ویژهای شود و بهتر است آدم‌های بیشتری با تخصص‌های گوناگون کنار هم باشند تا یک کار خوب پدید آید. برای تحقق این اتفاق، باید به یک شیوه‌نامة مشخص در این زمینه دست یافت. خود ما از زمانی که به‌عنوان صنف انیمیشن فعالیتمان شروع شد، سعی کردیم بر جنبه صنعتی انیمیشن تمرکز کنیم تا از این طریق، راهی ایجاد شود تا افراد تحت عنوانی دور هم جمع شوند، به یک تیم تبدیل شوند و بتوانند کار تولید کنند تا بدین وسیله، این جریان و اتفاق خود را تکثیر کند. در این صورت، بچه‌های انیمیشن خواهند توانست در کنار هم کار کنند و مراوده داشته باشند تا شاید در طولانی مدت، این تعامل مثمرثمر واقع شود. امروز شبکة ارتباطی بین بچه‌های انیمیشن در حال تشکیل شدن است. اما نمیتوان توقع داشت که از فردا همه مشکلات رفع شود. کلیدواژة مهمی که آقای مقدسیان به آن اشاره کردند اصل استمرار است. جریان با استمرار به نتیجه میرسد. راهکار اصلی در مورد هر امری استمرار است. چون باعث می‌شود این عادت درست بین اهالی جامعه انیمیشن به وجود بیاید که باید مدام با هم در ارتباط بود و می‌شود کارهای دیگری را نیز در پی این ارتباط مداوم انجام داد. باید به هر جا که می‌شود چنگ زد تا بشود جریان انیمیشن در ایران را به سمتی برد که به صنعتی‌شدن نزدیک شود. جامعة انیمیشن ایران باید یاد بگیرد این‌گونه عمل کند و حتی اگر این جریان بتواند چند سانتی‌متر بازار انیمیشن را وسعت دهد، باید در آن فعالیت کرد.
در انتهای بحث، شکیب با اشاره به اینکه اگر واقعبین باشیم، هیچ راهکاری را برای بهبود وضع موجود نمیتوان شناسایی کرد، گفت: در فضای فعلی که بر مناسبات جشنوارة پویانمایی و به صورت کلی انیمیشن در ایران حاکم است، برای مدیران بالادستی کانون پرورش فکری، تنها برگزاری جشنواره مهم است و کیفیت آن چندان مطرح نیست. البته فردی چون آقای کریمی صارمی بهترین استفاده را از تمام پتانسیلهای ممکن کرده است. اما گویا باید جشنواره با همین روند جلو برود، چرا که در هر حال و در نهایت به دلایل ذکر شده این ساختار به بن‌بست میرسد. به همین دلیل، من به دنبال راهکار در این ساختار نیستم، بلکه تنها به دنبال این هستم که همین آجرهایی که نهاده شده پایین نریزد. هر حرفی که به عنوان راهکار در هر جایی مطرح شود، در نهایت مدیران کار خود را می‌کنند؛ بنابراین نگاه محافظه‌کارانة فعلی من به این دلیل است که انقلابی در ساختار فعلی انیمیشن ایران قابل اجرا نیست. اما همین که خود جامعه انیمیشن راه‌هایش را پیدا میکند و جاهایی که میتوان خزید را می‌یابد مهم است. تمهیداتی مثل پیچینگ تنها مطلوب متولیان دولتی است نه جامعة انیمیشن ایران. جامعة واقعی انیمیشن ایران، جامعة کوچکی است که دولت سعی در بزرگتر کردن آن دارد. این در حالی است که آنچه انیمیشن ما باید به آن ببالد، انیمیشن تجربی و هنری ماست و نه انیمیشن تجاری ما. به طور مثال انیمیشن ایرانی در سریال‌سازی موفق نبوده است و با وجود صرف بودجه بسیار برای آن، حتی به یک نهال هم تبدیل نشده است، در حالی که می‌توانست خیلی بهتر باشد. وی افزود: مطرح شدن پیچینگ به این دلیل است که متولیان امر قصد دارند به این وسیله از طریق انیمیشن درآمدزایی کنند. وی افزود: در تمام اسناد دولتی اسم انیمیشن آمده است. ولی انیمیشن واقعی جایی در برنامه دولت ندارد، چون اساسا شناخت درستی از جامعة انیمیشن وجود ندارد و دولت بضاعت‌های آن را نمی‌شناسد. تمام حرف‌هایی که اکنون مدیران دولتی می‌زنند در غیاب خود انیمیشنی‌هاست. در دفترچه‌های آماری که ریاست‌جمهوری ارائه داده است، در سال ۹۵ حدود ۵۰۰ نفر در ایران در انیمیشن مشغول به کار بوده‌اند. حتی اگر فرض کنیم انحراف آماری وجود داشته باشد و این عدد را ۱۵۰۰ نفر در نظر بگیریم، آیا شما می‌خواهید با ۱۵۰۰ نفر صنایع خلاقه انیمیشن بسازید؟ مدیران دولتی روی انیمیشن سه بعدی مانور می‌دهند و فکر می‌کنند چون انیمیشن‌های پرفروش دنیا سه بعدی هستند، پس ما هم حتماً باید این‌گونه فیلم بسازیم. این در حالی است که ما به هیچ وجه در سطح جهانی بضاعت تولید انیمیشن سه بعدی را نداریم. یک نمونه موفق جهانی در زمینه انیمیشن کشور فرانسه است که دارد با احتیاط به ساختار سه بعدی نزدیک می‌شود، ولی کماکان سنت خود را در انیمیشن دو بعدی گسترش می‌دهد. اما در ایران برخی به دنبال مقاصدی هستند که اکثر آنها نه هنری‌اند و نه انیمیشنی. تمام این نکات البته نشان می‌دهد که جشنواره پویانمایی ذائقه و سلیقه دارد و باید آن را جدی گرفت تا حفظ شود. شاید تنها راهکار این باشد که یک بدیل و آلترناتیو غیر دولتی برای جشنواره ایجاد شود تا با پیدا شدن رقیب، ساختار این جشنواره هم تغییراتی مطلوب پیدا کند.
در انتهای مباحث نشست، از حاضرین محترم دعوت شد تا نکات مد نظر خویش را بیان نمایند. در این زمینه، مهین جواهریان، فعال حوزه سینمای انیمیشن گفت: مهمترین راهکار این است که مدیرانی که برای این بخش‌ها تعیین میشوند، برخاسته از رشته‌های مرتبط با انیمیشن و به خصوص استادان دانشگاهی باشند. همچنین برای تداوم موفقیت جشنواره پویانمایی تهران، باید افرادی در کنار کسانی چون آقای کریمی صارمی حاضر باشند و از تجربیات ایشان یاد بگیرند تا در صورتی که ایشان به هر دلیلی از سمت خویش کنار رفتند، جانشینهای شایستهای برای پر کردن جای خالی ایشان وجود داشته باشد.
ویراستار و تدوین کننده: امیررضا تجویدی
