«نظام تهیه و تولید فیلم و صلاحیت‌های حرفه‌ای»/ ۲۵ دی ۱۳۹۷/ برگزارکننده: سازمان سینمایی
اشاره: در هدف‌گذاری کلی برنامه تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم، مقوله «گسترش گفتگوهای فرهنگی» مورد توجه قرار گرفته است. در مسائل ۹ گانه برنامه تحول وزارتخانه، از یک سو، بر مسئله «فقدان گفتگوهای سازنده و فراگیر» تصریح شده و از سوی دیگر مسئله «نقش کمرنگ اهالی فرهنگ و هنر، صاحب‌نظران و مؤسسات و گروه‌های عرصه فرهنگ» مورد توجه قرار گرفته است. حاصل برآیند این دو مسئله این سوال را پیش‌رو قرار داد که چگونه می‌توان گفتگوهای فرهنگی را به مدد بهبود سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در عرصه فرهنگ و هنر فرا خواند؟
بر این اساس، طرح عملیاتی نخست در کلان برنامه گفتگوهای فرهنگی، با هدف «تقویت نقش‌ها، فعالیت‌ها و تصمیم‌های حاکمیتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از رهگذر گفتگوهای فرهنگی» طراحی و وارد مرحله اجرا شده است.در این طرح، گفتگوهایی در سه سطح تعریف شده است که سطح دوم آن گفتگوهای سازمان‌ها و معاونت‌های تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صاحبان فکر و اندیشه و تجربه است. مقرر است این گفتگوها روزهای سه‌شنبه هر ماه و با عنوان «سه‌شنبه‌های گفتگو» برگزار شود.
سومین نشست از سلسله نشست‌های «سه‌شنبه‌های گفتگو»، تحت عنوان «نظام تهیه و تولید فیلم و صلاحیت‌های حرفه‌ای» از سوی سازمان سینمایی، سه‌شنبه ۲۵ دی ۱۳۹۷ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. در ابتدای این جلسه، دکتر حسین انتظامی رئیس جدید سازمان سینمایی با مروری بر اهداف وزیر و ۹ کلان‌برنامه طرح‌شده از سوی او، کلان‌برنامه «گفتگو به‌مثابه راه‌حل» را که به ریاست دکتر بهمنی تعیین شده، یکی از آن‌ها دانست و به نحوه ترتیب‌دادن و برگزاری این جلسات از سوی معاونت‌ها و سازمان‌های تابعه نیز اشاره‌ای گذرا کرد. در ادامه دکتر محمود اربابی با اشاره به این مطلب که در جلسه اول در مورد «نسبت سینمای ایران و جهان» و در جلسه دوم در مورد «جشنواره‌ها و تولید مشترک و حضور در بازارهای بین‌المللی و اخذ سهم از بازارهای جهانی» صحبت شد، گفت: بهتر است که در جلسه سوم در مورد «محور چالش‌های محتوایی برای سینمای ایران» و اینکه باتوجه به شرایطی که درحال حاضر در آن قرار داریم و نیز با درنظرگرفتن تمام بحث‌های گفته‌شده در جلسات گذشته، درمورد «چگونگی نظام تهیه و تولید سینمای ایران» و اینکه «الزامات سینمای ایران از جهت تولید و توزیع چه باید باشد»، بحث و بررسی صورت گیرد. در ادامه به مهم‌ترین موارد مطرح شده در این نشست، اشاره می‌شود:
- وضعیت اقتصادی کشور، وضعیت مطلوبی نیست و این شرایط اقتصادی به‌طور جدی روی معیشت و زندگی مردم تأثیر می‌گذارد. در این میان خطری که می‌تواند نگران‌کننده و قابل تأمل باشد، بودجه سال ۹۸ است که به‌شدت انقباضی است. لذا این بودجه روی معیشت مردم طبقه متوسط که مخاطب اصلی سینما هستند، اثر می‌گذارد. ما کمتر به مسأله سینما از این زاویه نگاه می‌کنیم. لذا وزارت ارشاد باید فرصت را مغتنم شمارد و از این چالاکی عرصه سینما (باتوجه به اینکه نسبت به صنایع دیگر وضعیت بهتری دارد) استفاده بهینه کند و در این شرایط اقتصادی، سینما نقش خود را در عرصه فرهنگ به‌خوبی ایفا کند تا بتوانیم به‌خوبی این دوران گذار را سپری کنیم؛ درغیر این‌صورت، چراغ صنعت سینما برای همیشه خاموش خواهد شد.
- از دهه ۷۰ به‌بعد، در حوزه مدیریت سینمایی یک نگاه تکنیکی و تاکتیکی حاکم شده و لذا تاکنون جای نگاه راهبردی و استراتژیک خالی بوده است. آسیب جدی سینمای کشور، همین فقدان نگاه راهبردی در حوزه تهیه و تولید است. این مسأله باعث شده که سینمای کشور از مسیر خواست عمومی برکنار باشد و سینمای اجتماعی سیطره وحشتناکی بر سینمای کشور داشته باشد. درحال حاضر نه اصناف سینمایی و نه مدیریت دولتی و مدیریت خصوصی در صنف، نیازهای مردم و افکارعمومی را نمی‌شناسند. راه گریز ما از وضعیت موجود سینما برای رسیدن به یک نقطه روشن، بازتعریف جدی سینما در نسبت با افکارعمومی و در نسبت با وضع امروز در حوزه جهان ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی است.
- باتوجه به اینکه سینما صنعت سرگرمی است و وظیفه‌اش، بیرون آوردن مردم از فشارهاست، لذا باتوجه به این اهمیت، چه کسی تعیین می‌کند که «چه کسانی» و با «چه محتوایی» فیلم تولید کنند؟ باید سینما را مسأله‌محور کنیم و آن‌ها را به دولت منتقل کنیم تا در یک ماتریس عمل کند. جهان امروز و به‌عبارتی سوژه‌ها، ذائقه مخاطب و بسیاری از موارد دیگر تغییر کرده‌اند اما متناسب با این تغییرات، در شیوه‌های تولید تغییر نکرده‌ایم و لذا متناسب با آن، نیروی انسانی ما نیز در این عرصه رشد نکرده و سرمایه و گردش اقتصادی نیز در این جهت حرکت نکرده است.
- نظام تهیه و تولید در ارتباط با توزیع و نمایش است که معنای خودش را پیدا می‌کند. ما در حوزه توزیع و نمایش بازارهای مختلفی اعم از سالن، تلویزیون، ماهواره، ویدئوی خانگی و ... داریم که جز سالن عملاً بقیه موارد نقشی ندارند. لذا به‌لحاظ توزیع و نمایش دچار نابودی هستیم و لازم است که در این مسیر، انحصار سالن و سلطه سوپراستاری را بشکنیم. اگر قرار است تولید و توزیع به‌نحو مطلوبی ایجاد شود، بازارها باید امن شوند و سالن‌ها محلی برای معرفی فیلم‌ها باشند. در این‌صورت میزان و تعداد تولید فیلم‌ها بسیار افزایش خواهد یافت که به‌تبع آن نیروی انسانی عظیمی نیز به‌کار گرفته خواهد شد.
- ما در عرصه سینما به‌نوعی هنوز در دهه ۶۰ زندگی می‌کنیم و هیچ تغییری در این حوزه نکردیم. در زمینه تولیدات به سمت تولیداتی حرکت می‌کنیم که همین الآن جواب دهد؛ یعنی حرکت در مسیر خواسته‌های سالن.
- پدیده‌ای به نام «پروانه ساخت»، انحصار ایجاد می‌کند. لذا این مسأله باعث می‌شود انحصار در تولید، در پخش و در سینماداری شکل گیرد. سینما درحال حاضر در همه جنبه‌ها تعیین‌کننده است؛ هم در ساخت و هم در زمان اکران با این شرط که وارد انحصار پخش شویم. این مطلب، مسأله‌ای است که به‌شدت گریبانگیر سینما است و ما تا زمانی که این قواعد را برهم نزنیم، نمی‌توانیم کاری از پیش بریم.
- حوزه سینما برخلاف دیگر حوزه‌ها که به سرعت مدرن شدند، هنوز مدرن نشده است. مشکلات این حوزه عبارتند از: فقدان نگاه استراتژیک، بالابودن نرخ بیکاری همکاران در این حوزه، عدم تنوع ژانری، کوتاه بودن مدت تصدی هر دولت و تأثیر آن بر کوتاه‌مدت بودن نگاه‌ها. نقش دولت در این حوزه اعم از اینکه برنامه‌ریز است یا حامی، سفارش‌دهنده است یا سیاست‌گذار، باید مشخص شود که در این‌صورت هرکدام سیاست‌های خاص خود را می‌طلبد. ضمن اینکه هویت کارفرما در سینما، باید مشخص شود و تکلیف آن به‌لحاظ اینکه تهیه‌کننده است یا کارگردان، تعیین گردد. که پس از این مرحله، ناچاریم در یک بازه ۴-۳ ساله از این نظام سنتی جدا و به‌سمت «موسسات چندمنظوره» حرکت کنیم.
- در سینمای ما، نظام تهیه و تولید به‌شکل اصولی و واقعی شکل نگرفته است. اگر فکری در جهت طراحی و برنامه‌ریزی این نظام صورت نگیرد، تمام رونق‌ها مقطعی خواهد بود. لذا تفکر سازمانی و مدیریت سازمانی به‌شکل راهبردی نیاز است؛ در این‌صورت رونق‌ها تداوم خواهد داشت که در این مسیر دولت باید پشتیبانی کند.
- سینمای ایران هیچ ارتباطی با سینمای جهان ندارد. درنتیجه تمایل به تبعیت از آن‌ها و کاربست تجربه آن‌ها در داخل، امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین باید از تجربه کشورهای دیگر از طریق «بومی‌کردن» آن استفاده و درواقع با نگاه بومی به واقعیت‌های عینی جامعه، عمل کنیم. اگر می‌خواهیم وضعیت «تولید» را درست کنیم، باید به فراخور آن، مسأله «توزیع» را نیز حل کنیم. در این مسیر وزارت ارشاد، ابتدا باید اصناف و تهیه‌کنندگان و فعالان این عرصه را به‌‌رسمیت بشناسد و در مرحله بعد، نماینده این اصناف را به این جلسات دعوت و صدای آن‌ها را بشنود؛ چراکه برگزاری جلسات با ذی‌نفعان، خروجی آن جلسات را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
- ماهیت فیلم‌ها و نمایش‌ها تغییر کرده و این مسأله ناشی از تنگناهای اجتماعی است. سینمای عامه‌پسند کنونی برخلاف سینمای عامه‌پسند گذشته، شکل اعتراض اجتماعی پیدا کرده است و گرایش اکثریت به شکستن این فضای اجتماعی است.
- وجود محدودیت در الهام از واقعیت‌های اجتماعی در ساخت فیلم‌ها و از طرف دیگر حجم انبوه تولیدات خارجی واردشده، ناچاراً باعث تقلید از این تولیدات شد. همین امر سینمای ایران را دچار انفعال کرد که در نهایت باعث شد مردم نمونه اصلی را به نمونه تقلیدشده ترجیح دهند. دولت می‌تواند شرایط «تولید مشترک» را تسهیل و دراین زمینه خدمات مرتبط با آن مثل تسهیل در گرفتن ویزا توسط اعضای صنف را، فراهم کند.
گزارش از: فریبا رضایی
