سواد اقتصادی[1] عبارت است از توانایی فهم گزینه‌ها و توانایی تصمیم‌گیری با توجه به منابع محدود. این تصمیمات در آنچه فرد تولید یا مصرف، پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری می‌کند، اثر می‌گذارد. در معنایی وسیع‌تر، سواد اقتصادی شهروندان یک کشور در ظرفیت تولیدی و استانداردهای زندگی آن کشور تأثیر می‌گذارد. مسائل مالی شخصی، خط‌مشی‌های ملی، و مسائل مربوط به جهانی‌شدن، همگی تابع اصول اقتصادی یکسانی است. شناخت و کاربست این اصول زمینه‌ساز استفادۀ مؤثرتر از منابع شخصی، ملی، و جهانی است.

سواد اقتصادی داشتن به چه معناست؟

افرادِ دارای سواد اقتصادی می‌فهمند که نمی‌توانند هرچه را می‌خواهند داشته باشند و اینکه ناچارند به‌دلیل محدودیت منابع، دست به انتخاب زنند. این تصمیم‌ها نیازمند تحلیل و مقایسهٔ هزینه‌ها و فواید گزینه‌های مختلف است. هر تصمیم هزینۀ فرصتی به‌بار می‌آورد؛ یعنی از چیز ارزشمندی باید دست کشید. همۀ تصمیم‌ها از میان دو گزینۀ متفاوت گرفته نمی‌شود؛ بعضی از تصمیم‌ها میان‌زمانی‌اند؛ یعنی تصمیم‌گیری میان دو دورۀ زمانی مختلف مانند تصمیم‌گیری دربارۀ اینکه پول چه زمان در حساب بانکی گذاشته شود و چه زمان برای خرید اوراق قرضه مورد استفاده قرار گیرد.

چرا سواد اقتصادی اهمیت دارد؟

هرچند افراد معدودی تصمیم می‌گیرند اقتصاددان شوند، بیشتر مردم باید هر روز تصمیمات اقتصادی مختلفی بگیرند. پیشرفت‌ شتابناک فنّاوری و ارتباطات اطلاعات بیشتری را در اختیار مردم عادی قرار داده است تا با استفاده از آنها تصمیم‌گیری کنند و نیز کالاها و خدمات بیشتری در اختیارشان گذاشته است تا از میان آنها دست به انتخاب زنند. هم‌زمان، جهانی‌شدن اتخاذ تصمیم‌گیری درست اقتصادی را برای رقابتی مؤثر در بازار حیاتی ساخته است. افزون‌براین، وجود شهروندانی مطلع و آگاه شرط لازم کارکردمندی اقتصاد بازاری دموکراتیک است. نظر به خط‌مشی‌گذاری اجتماعی، علم اقتصاد می‌تواند ما را در ارزیابی هزینه‌های مشکلاتی مانند جرم، بارداری نوجوانان، آلودگی و ترورگری یاری دهد و نیز ارزیابی هزینه‌ها و فواید خط‌مشی‌هایی معطوف به حل این مشکلات یاری رساند.

خطرهای بی‌سوادی اقتصادی چیست؟

افراد اگر فهمی از اقتصاد نداشته باشند، بیشتر طعمۀ کلاهبردای و سوءاستفاده‌های اعتباری می‌شوند و در خصوص تصمیم‌های مهمی چون خرید خانه، پس‌انداز پول برای ادامهٔ تحصیلات، تأمین مالی برای خرید خودرو، و برنامه‌ریزی برای دوران بازنشستگی بیشتر دست به قضاوت‌های ضعیف خواهند زد. کژفهمی سرشت بازارها ممکن است سبب شود در واکنش به افزایش قیمت‌ها، قیمت‌ها کنترل شود و از قضا غرض نقض شود و کمبود به‌بار آید و فشار قیمت‌ها تشدید شود. نفهمیدن سرشت رقابت و نیاز به ایجاد شالوده‌ای نیرومند از سرمایه‌های انسانی و مادی، ممکن است به اندیشیدن تدابیری برای حفاظت از مشاغل معدود در ازای ازکف‌دادن منافع مالی گسترده بینجامد.

چه زمانی فرد نیاز به کسب سواد اقتصادی دارد؟

بی‌گمان، هرچه بتوان این مهارت‌های برآمده از سواد اقتصادی را زودتر آموخت، بهتر است. بهترین زمان برای ایجاد عادات خوب پیش از ریشه‌دواندن عادات بد است. در جهانی که می‌توان کارت‌های اعتباری را به سادگی به‌دست آورد و بدهی کارت‌ اعتباری فراگیر شده است، هیچ‌گاه برای آموختن زود نیست. افزون‌براین، شیوۀ اقتصادی اندیشیدن ابزاری چندمنظوره است که نه‌تنها در جهان واقعی کاربست‌های عملی بسیار متنوعی دارد، بلکه نظر به اینکه مهارت انتقادی اندیشیدن را بالا می‌برد، حتی برای خردسالان فوایدی دارد. افزون‌براین، فرد هرچه زودتر با اصولی نظیر ارزش زمانی پول آشنا شود، زودتر می‌تواند از مزایای پس‌انداز و افزایش دارایی برای آینده برخوردار شود.

 علم، فنّاوری، و سواد اقتصادی چه ارتباطی با هم دارند؟

علم، فنّاوری، و علم اقتصاد مکمل هم‌اند. درحالی‌که علم و نوآوری تعیین می‌کند چه چیزهایی از لحاظ فنی امکان‌پذیر است، علم اقتصاد تعیین می‌کند چه چیزهایی از لحاظ اقتصادی شدنی و مؤثرند ‐ یا بهترین شکل استفاده از منابعی که به مصرف فنّاوری‌های رقیب می‌رسد، کدام است. استفادهٔ مؤثر از فنّاوری بهره‌وری به‌دنبال دارد و بهره‌وری به افزایش رشد و بهبود استانداردهای زندگی کمک می‌کند.

سواد اقتصادی به چه طریق دیگری استاندارد زندگی را بهبود می‌بخشد؟

اقتصادی کارا نیازمند نیروی کاری تحصیل‌کرده است که قادر به اتخاذ تصمیماتی منطقی باشد. همچنین، اقتصاد برای چیرگی بر شوک‌های ناگزیر، هم در حوزهٔ کالاها و هم در حوزهٔ ابزارهای مالی که تولید کالاها را تسهیل می‌کنند، نیازمند بازارهایی است که نرم و انعطاف‌پذیر عمل کنند. هدایت منابع مالی به‌سوی پشتیبانی از زایاترین نوآوری‌ها مشروط است به مجموعه‌ای از تصمیم‌های عاقلانه در خصوص پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری‌ها. در سطحی فردی، فردی آگاه بهتر می‌تواند برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی کند‌ و بر تردیدهای مالی خود فائق آید. احتمال آنکه چنین فردی بتواند پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کند بیشتر و احتمال آنکه قربانی کلاهبرداری و سوءاستفادهٔ مالی شود کمتر است.

مسائل پیچیدهٔ کنونی نیازمند استفاده از ابزارهایی پیچیده است. سواد اقتصادی مجموعه‌ای از ابزارها را در اختیار دارد که کاربرانشان را در به‌دست‌گرفتن زمام زندگی‌شان توانمند می‌سازد.

و نیز ببینید: ورشکستگی شخصی؛ منزلت اجتماعی-اقتصادی؛ ثروت مصرف‌کنندگان امریکایی.

بیشتر بخوانید

National Council on Economic Education (1997)

Voluntary National Content Standards in Economics, New York: National Council on Economic Education

National Council on Economic Education (2006). What Economics Is About: Understanding the Basics of Our Economic System, New York: National Council on Economic Education

Saunders, Phillip and June Gilliard, eds. (1995). A Framework for Teaching Basic Economic Concepts: With Scope and Sequence Guidelines, K-12. New York: National Council on Economic Education

Watts, Michael (2006). What Works: A Review of Research on Outcomes and Effective Program Delivery in Precollege Economic Education, New York: National Council on Economic Education

   [1] economic literacy