لایه اُزن  [1] اتمسفری (O3) است که عمدتاً در فاصله بین 9 تا 23 مایل بالاتر از سطح زمین واقع در منطقه­ای به نام استراتوسفر[3] یافت می­شود. لایه اُزن به‌مثابه مانعی برای محافظت از حیات روی زمین از تابش اشعه ماوراء بنفش (یو.وی‌ها)[4]  خورشید عمل می­کند. از سال 1970 به بعد، دانشمندان ابراز نگرانی کردند که مواد شیمیایی ساخته دست بشر، به­ویژه کلروفلوئوروکربن­ها (سی.اف.سی.ها)[5]، لایه اُزن را نازک‌تر کرده­اند. نتیجه گزارش سال 1976 آکادمی ملی علوم آمریکا (ان.ای.اس)[6] نشان داد که فرضیه تحلیل‌رفتن لایه اُزن را مشاهدات دانشمندان تأیید کرده است. محاسبات نشان داد که کاهش جهانی لایه اُزن از 5 به 7 درصد در سال 1995، با افزایش سرطان پوست، آسیب احتمالی به دی.ان.ای انسان و حیوان و نیز اثرات مضر بر برخی محصولات همراه است.

   به‌عنوان یک مسئله اجتماعی اضطراری، کند‌شدن تحلیل‌رفتن لایه اُزن و سوراخ کشف‌شده در آن، داستان­های موفقیت­آمیز قابل­توجهی هستند. قبل از گزارش آکادمی ملی علوم، محیط­زیست­گرایان مسئله لایه اُزن را در صدر فهرست­شان گذاشته بودند و در سال 1978 ایالات متحده و چند کشور دیگر در جهت حذف استفاده از سی.اف.سی.ها در قوطی­های اسپری حرکت کردند. «جنگ­های استیرو»[7] که توسط محیط­زیست­گرایان به راه افتاد، منجر به تحریم­های عمومی موفقیت­آمیز مک دونالد برای استفاده از استیروفوم [8] و کاهش سریع استفاده از افشانه‌ها شد.

درحالی‌که این موفقیت‌های اولیه، نگرانی­ها در مورد این مسئله را کاهش داد، سال 1985 با کشف تعجب­برانگیز «سوراخ لایه اُزن»[9] بر فراز قطب جنوب همراه بود. درحالی‌که دانشمندان تحلیل‌رفتن پیوسته و نسبتاً کند لایه اُزن را انتظار داشتند، این حفره در ستون لایه اُزن چنان تکان‌دهنده بود که دستیبابی به یک توافق بین­المللی (برای مقابله با آن) فقط دو سال طول کشید. در واقع، پروتکل مونترال[10] پیش از آنکه دانشمندان ثابت کنند که سوراخ لایه اُزن ناشی از مواد شیمیایی ساخته بشر بوده است و نه شرایط منحصربه‌فرد قطب جنوب، امضا شد.

پروتکل مونترال نه تنها نخستین پیمان بین­المللی در زمینه یک مسئله زیست­محیطی جهانی بود بلکه در سطحی گسترده به‌منزله نظامی برجسته و مدلی اولیه برای مذاکرات آتی محسوب شد. نوآوری­های قابل توجه آن شامل شرایط خودکار برای بررسی- منجر به تشدید توافق شد- و تأمین مالی آن توسط کشورهای ثروتمند و پذیرش آن توسط کشورهای فقیرتر بود. آمریکا رهبری مذاکرات پروتکل را در دست گرفت و شرکت­های آمریکایی به پیگیری مصرّانه برای جایگزین‌کردن مواد شیمیایی که، به نحوی مهم، توسعه آنها دشوار نبود، اقدام کردند.

به لحاظ جامعه­شناختی، موفقیت ­خیره‌کننده این راه­حل برای مسئله لایه اُزن را می­توان با دسترس­پذیری به استعاره‌های پیونددهنده به فرهنگ عامه و نفوذ عملی آن در زندگی روزمره مرتبط دانست. سوراخ لایه اُزن را می­توان در قالب استعارۀ آشنای «نفوذ»[11] خلاصه­وار بیان کرد. این نظر که اشعه‌های مهلک در یک «سپر» آسیب­دیده نفوذ می­کنند، با درون­مایه‌های فرهنگی پرطنینی سازگار است که شامل جنگ ستارگان و بسیاری از بازی­های ویدئویی دیگر می­شود. در عمل، نفوذ از درون سپر با ملانوما[12]، نوعی سرطان مرگبار پوست، مرتبط است‌، و به دنبال سرطان پوست رئیس جمهور رونالد ریگان، خطاهای سیاسی، نوعی گردباد فرهنگی ایجاد کرد که در مورد خطر خروج از منزل و آسیب­پذیری کودکان هشدار داد و همچنین زمینه­ای برای رشد صنعت «خورشید امن»[13] ایجاد کرد. مشاهدات و محاسبات نشان می­دهد که تحلیل‌رفتن لایه اُزن ثابت شده و بازیابی جهان در طولانی­مدت قابل پیش­بینی است. تحلیل لایه اُزن کمتر به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مطرح شده است، عمدتاً به شکل «خلاصه اخبار» مطرح می­شود، این در حالی است که نگرانی در مورد خورشید امن در حال کاهش است.

همچنین نگاه کنید به: گرمایش جهانی.

منابع برای مطالعه بیشتر:

Grundman, Reiner. 2001 Transnational Environmental Policy: Reconstructing Ozone. London: Routledge

Litfin, Karen. 1994. Ozone Discourses: Science and Politics in Global Environmental Cooperation. New York: Columbia University Press

 [1]. Ozone

[2]. Sheldon Ungar

 [3]. stratosphere

  [4]. ultraviolet

[5]. chlorofluorocarbons

 [6] National Academy of Sciences

[7]. styro wars

[8]. Styrofoam

  [9]. ozone hole

[10] . Montreal Protocol

  [11]. penetration

[12]. melanoma

 [13]. safe sun