نشست تخصصی نقد و بررسی سند ملی موسیقی، سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ با حضور مسعود کوثری (استاد تمام دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران) و پیروز ارجمند (رئیس سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مرکز موسیقی حوزه هنری) و دبیری پدرام جوادزاده در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست مسعود کوثری به روح حاکم در این سند اشاره کرد و گفت: در این سند چند نکته وجود دارد که ناشی از دغدغه‌های سیاست‌گذاران در عرصه موسیقی است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، افزایش شدید مصرف‌کنندگانی است که روزبه‌روز از دایره سیاست‌گذاران خارج می‌شود. آنچه که به‌عنوان روح این سند می‌توان گفت این است که سرانجام سیاست‌گذاران به این نتیجه رسیدند که موسیقی قابل حذف نیست و این نقطه مثبتی است. نکته دیگر اقتصاد موسیقی و رشد موسیقی پاپ یا کنسرتی است که کم‌کم از حوزه نظارت و مدیریت دستگاه‌های فرهنگی بیرون می‌آید و همزمان، حاشیه‌های زیادی دارد که باعث نگرانی‌هایی شده است. بخش دیگر، نظر مثبت مدیران به سرود بعد از ساخت سرود سلام فرمانده است که در بخشی از این سند به آن اشاره شده است. به‌طور کلی این سند، از یک سو اقرارهایی چون مدیریت ناکارآمد در موسیقی، فقدان خط‌مشی روشن و یکپارچه، ضعف دیوانسالاری دولتی و ... و از سوی دیگر، داعیه و توقع تمدن‌سازی و استفاده از موسیقی برای ایجاد یک برند ملی دارد.

او در انتقاد از این سند، افزود: اگر بخواهیم کلیدواژه‌ها را مبنای بحث قرار دهیم، در بخش اهداف واژه حکمرانی آمده است. حکمرانی به‌منزله میان‌داری است که دولت‌ها بخش‌های زیادی از وظایف خود را واگذار می‌کنند. اما در این سند حکمرانی به معنای حکومت‌کردن آمده که این نشان می‌دهد، نگارندگان سند درک درستی از معنای حکمرانی نداشته‌اند. مسئله دوم، تمدن‌سازی است که به‌ویژه عبارت تمدن ایرانی اسلامی تحت‌تأثیر برخی جامعه‌شناسان، باب شده که مخالف آن هستم. دوران تمدن‌ها گذشته و امروز هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند مسئول تمدن اسلامی است. امروز با دولت ملت‌ها مواجه هستیم و ما مسئول دولت ملت ایران هستیم. نکته دیگر، پیش‌آوردن «موسیقی فاخر» است؛ چاله‌ای است که جمهوری اسلامی بعد انقلاب در آن افتاده است. نمی‌توان هنر به را به یک بسته‌بندی خاص تحت عنوان موسیقی فاخر محدود کرد. همانطور که فیلم فاخر به کمدی‌های بی‌محتوا می‌‌انجامد، موسیقی هم به همان دچار می‌شود. اثر فاخر خودش ساخته می‌شود در غیر این صورت ما فقط به رانت و هنر رانتی پول می‌دهیم؛ هنری که دائماً حمایت شود، به ناکامی منجر می‌شود. کسانی که این سند را نوشته‌اند، نخواسته‌اند با جریان واقعی موسیقی آشتی کنند و همین باعث شده سند واقع‌بینانه‌ای نگاشته نشود.

در ادامه پیروز ارجمند ضمن اشاره به خصوصیات و کارکردهای یک سند، با بیان اینکه عبارت «مهندسی فرهنگی» صحیح نیست، تصریح کرد: سند باید یک سند راهبردی و عملیاتی باشد، مأموریت‌هایی برای افراد تعیین کند، دکترین و پارادایم داشته باشد، تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها را مشخص کند و در نهایت به رویدادها و مصادیق برسد. نوشتن این سند ۱۲ سال طول کشیده و سه دوره ریاست‌جمهوری را رد کرده است. این سند خیلی کلی‌گویی و مباحث حکمی و فلسفی دارد و نشانی از پروژه، رویداد یا مصادیق در آن نیست. پراکنده‌گویی این سند زیاد است و می‌توان به تک‌تک خط‌های آن ایراد گرفت. در این سند اشاره شده که نوشتن آن در راستای مهندسی فرهنگی است. فرهنگ عنصری پویا و خودساخته در بطن جامعه است که نمی‌توان آن را مهندسی کرد. هنر هم همینطور است. دولت‌ها تنها می‌توانند فرآیند توسعه را تسریع بخشند یا زیرساخت‌ها را فراهم کنند.هیچ دولتی نمی‌تواند فرهنگ را مهندسی کند و به هنرمند خود بگوید اثری خلق کند تا آن اثر منشأ تحول در جهان شود. موسیقی انتزاعی‌ترین هنرها، بینارشته‌ای‌ترین و علمی‌ترین هنرهاست که نمی‌توان برای آن سند نگاشت. روح این سند، یک روح غیرقابل دفاعی است و باید برای آن اجماع نخبگان و کارشناسان شکل بگیرد. رفتار با موسیقی تا امروز، یک رفتار سلبی بوده تا ایجابی. این سند در راستای توجیه و ایجابی‌کردن موسیقی است. متخصصان، کارشناسان، دانشگاهیان و موسیقی‌دانان زبده در نوشتن این سند نقشی نداشته‌اند. برخی ادبیات این سند مانند موسیقی ایرانی اسلامی، به‌نوعی توجیه‌کننده تصویب این سند بوده که در بطن خود مشکلاتی دارد.

رئیس سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای حل چالش‌های مدیریتی چه باید کرد، پاسخ داد: با سندنویسی مخالف نیستم اما سند قرار است چه بگوید؟ سند قرار است نقشه راهی باشد که تمام انواع موسیقی در بهترین شکل خود بروز و ظهور پیدا کند. بنابراین در رویکرد خود باید رفتارها را اصلاح کند. مثلاً این سند می‌توانست بگوید که وزارت ارشاد می‌خواهد سالن بسازد یا مثلاً گردشگری موسیقی را با تعریف رویدادی رواج دهد مانند کاری که مالزی کرده است. سند باید راهکار ارائه دهد اما این سند این کار را نمی‌کند. این سند حتی در بخش ابلاغ هم مشکل دارد. نقش دستگاه‌های امنیتی، نیروی انتظامی و حدود و ثغور تکالیف آن‌ها دیده نشده است. به‌عبارت دیگر این سند وارد مصادیق نمی‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: موسیقی هنری است که در بطن خود ساخته می‌شود و ما نمی‌توانیم آن را دستوری مدیریت کنیم. باید آن را به متخصصان بسپاریم؛ چیزی که در این سند دیده نمی‌شود. لذا این سند آنی نیست که متخصصان خبره در آن نظر داشته باشند.

گزارش از: بهاره رضایی