گزارش سیاستی «زمینه‌ها و ظرفیت‌های فعالیت‌های داوطلبانه کودکان و نوجوانان؛ نقش کودکان و نوجوانان در بازسازی دموکراتیک جامعه» نوشته مسعود سالاری ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد.

هدف اصلی این گزارش، تلاش برای ارائه یک خوانش انتقادی از سیاست‌های موجود در حوزه مشارکت‌های داوطلبانه کودکان و در ادامه بررسی گزینه‌های راهبردی بر اساس این خوانش انتقادی و درنهایت پیشنهاد گزینه راهبردی ترجیحی جهت تحول در حوزه مشارکت کودکان و رسیدن به مشارکت واقعی، فعال و خلاقانه است.

مسئله محوری این پژوهش آن است که چگونه می‌توان با در نظر گرفتن ظرفیت‌ها و محدودیت‌های موجود بر سر مشارکت کودکان در فعالیت‌های داوطلبانه به راهکارهایی عملی در جهت تقویت امکان‌های موجود و پیشنهاد بسترها و امکان‌های تازه در بسط این مشارکت‌ها رسید.

در این راستا و با در نظر گرفتن بستر تاریخی و اجتماعی وضعیت کودکان در جامعه ایران، این گزارش تلاش می‌کند به این سوالات پاسخ دهد که حوزه‌های مشارکت‌های داوطلبانه کودکان و نوجوانان در ایران در کدام بخش‌ها بوده است؟ چه حوزه‌های مهمی در رابطه با مشارکت کودکان و نوجوانان نادیده گرفته شده است؟ دولت چه اقداماتی را برای تسهیل مشارکت کودکان به انجام رسانده و چه ظرفیت‌های بالقوه‌ای در این رابطه وجود دارد؟ کودکان با چه موانعی بر سر مشارکت و فعالیت‌های داوطلبانه برای بازسازی فضاهای زیستشان روبه‌رو هستند؟ چه سازوکارهای قانونی برای گسترش و تعمیق مشارکت و فعالیت‌های داوطلبانه کودکان موجود است؟ چه خلأ‌ها و موانع قانونی و اجتماعی بر سر راه این مشارکت و فعالیت‌های داوطلبانه کودکان وجود دارد؟ مهم‌ترین گزینه‌های ممکن برای حل موانع و تسهیل مشارکت و فعالیت داوطلبانه کودکان چه هستند؟ با توجه به نقاط قوت و ضعف هر یک از سناریوهای ممکن، گزینه‌های مناسب برای حل مسائل این حوزه با توجه به شرایط حال حاضر این حوزه کدامند؟

در این مطالعه، مشارکت‌هایی که تنها بخشی از کودکان قادر به حضور در آن باشند و رویکرد تبعیض‌آمیزِ نسبت کودکان با ویژگی‌های متفاوت در زمینه‌های جغرافیایی، فرهنگی، قومی و اقتصادی را اتخاذ کند، مشارکت صوری دانسته شده که تنها می‌تواند به‌عنوان ویترین و رزومه در کارنامه سیاست‌گذاران ثبت شود.

 از این‌رو با انتقاد از این‌گونه مشارکت‌ها، به ارائه گزینه‌های راهبردی ممکن با توجه به وضعیت عینی جامعه و کشور ایران اقدام می‌کند و در ابتدای امر، بهترین بستر برای طرح‌ریزی و اقدام در جهت اجرای یک سیاست‌گذاری جامع در مورد مشارکت داوطلبانه کودکان را، نهاد آموزش‌وپرورش (به‌عنوان نهاد باتجربه در کار با کودکان و مجری اصل آموزش رایگان و همگانی در قانون اساسی که دارای گستردگی بی‌بدیل از پایتخت تا دورافتاده‌ترین نقاط است)، اعلام می‌کند.

در ادامه سه گزینه‌ «ادامه اجرای سیاست‌های فعلی و گسترش کمی مشارکت کودکان»، «صدور آیین‌نامه‌های تکمیلی جهت افزایش کیفیت مشارکت داوطلبانه کودکان» و «عقب‌نشینی به فضاهای محلی، اقدام پژوهشی برای ترمیم سیاست‌گذاری‌ها»، به‌عنوان گزینه‌های راهبردی مطرح و گزینه سوم به‌عنوان گزینه ترجیحی معرفی و درنهایت، مسیر عملی اجرای این گزینه در چهار مرحله «تشکیل شورای کشوری پیگیری «برنامه جامع اقدام»»، «تنظیم یک «برنامه جامع اقدام» با تأکید بر بسترسازی مشارکت داوطلبانه کودکان»، «فراخوان برای جذب کنشگران محلی علاقه‎مند به اقدام پژوهشی و کار با کودکان» و «جمع‌بندی تجربه‌ها و گزارش‌های دریافتی از مناطق مختلف»، پیشنهاد شده است.