نشست تخصصی «واکاوی ابعاد چالش آمار در تئاتر ایران» همراه با نقد و بررسی کتاب «چهل سال نمایش»، شنبه ۹ آذر ۹۸ با حضور دکتر اردشیر صالح‌پور (مدرس تئاتر) و دکتر علی ایزدی (از جمله مولفان کتاب چهل سال نمایش و مدیر طرح ‌و برنامه اداره کل هنرهای نمایشی) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

اردشیر صالح‌پور سخنران اول این برنامه ابتدا با اشاره به وضعیت آمار در ایران گفت: آمار در کشور ما چیزی در حد دروغ قلمداد می‌شود که این امر، اقتضای سنت، فرهنگ و نوع نگاه و تربیت ماست که آمار را به دروغ وارد جامعه می‌کنیم. نگاه ما رویایی و خیالی‌ست درحالی‌که وقتی از آمار صحبت می‌کنیم، حتماً باید با گزارش دقیق، اصولی و بی‌گذشت و بی‌اغماض پیش رویم.

او درمورد ریشه‌های این مشکل در جامعه ایران افزود: برای پی بردن به ریشه‌های این مسأله، باید نگاه جامعه‌شناختی داشته باشیم. به طور کلی نگاه و تبیین ما نسبت به جهان، یک نگاه سنتی‌ست. وقتی در میان ما این نگاه سنتی حاکم است، ایراد و مشکلی که ایجاد می‌کند این است که می‌خواهیم آن را به عنوان یک رویه مدیریتی نیز پیش بگیریم. بنابراین من مشکل عمده را نظام فرهنگ سنتی می‌بینم. تعطیلات زیاد در جامعه ما ازجمله تعطیل کردن مدارس و دانشگاه‌ها به هنگام آلودگی هوا، نشان‌دهنده نوع نظام مدیریتی ما و بازتاب همین نگاه سنتی در آن است. به لحاظ تحلیل جامعه‌شناختی همه‌چیز به این برمی‌گردد که ما انقلاب صنعتی را نگذرانده‌ایم. پس ما یک جامعه سنتی هستیم که از مشخصات چنین جامعه‌ای آن است که نظم خاصی وجود ندارد و همه امور هیأتی اداره می‌شود. بنابراین طبیعی‌ست که در چنین جامعه‌ای آمار نداشته باشیم.

صالح‌پور به مشکل دیگر تهیه آمار اشاره و عنوان کرد: اشکال دیگری که به این ماجرا وارد می‌شود آن است که وقتی وارد حوزه علوم‌انسانی می‌شویم، ما دیگر با صنعت فیزیکال و آمار فیزیکال دقیق مواجه نیستیم و همین مسأله مشکلات تهیه آمار را دوچندان می‌کند. از طرف دیگر نه‌تنها این آمار دقیق نیستند، بلکه متدیک نیز نیستند و در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرند تا مبنای پژوهش‌ها باشند. ما براساس آمارها می‌توانیم بگوییم کاستی‌هایمان کجاست و چه نقاط ضعف و قوتی داریم.  

این مدرس تئاتر از کوتاه‌ بودن مدت تصدی و انتصاب‌ها نیز به عنوان بخش دیگری از دلایل ضعف آماری یاد کرد و گفت: طول مدت مدیریت‌ها به ویژه در اداره‌کل امور هنرهای نمایشی به عنوان تجربه زیسته خود، بسیار کم و بین ۲.۵ تا ۳ سال است. واضح است که در مدیریت‌های ۲.۵ ساله، هیچ برنامه پایداری وجود نداشته و نمی‌تواند کارآمد باشد. لذا این مسأله یکی دیگر از دلایل مواجهه با چالش آمار است.

در ادامه علی ایزدی به تاریخ توجه و اهمیت‌یافتن آمار در ایران پرداخت و تصریح کرد: اولین‌بار در سال ۱۲۹۷ ه.ش به مسأله آمار بها دادند و وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که در گذشته بیشتر به آمار توجه می‌شده ولی هرچه جلوتر آمدیم، وضعیت آن بدتر شده است.

ایزدی یکی از مشکلات در این عرصه را مربوط به مرکز هنرهای نمایشی و منتصبان آن دانست و ابراز کرد: اکثر افرادی که وارد این مرکز شده‌اند، تئاتری نبوده‌اند. البته گاهاً نیز افرادی بوده که کمک قابل توجهی به این حوزه کرده‌اند. در حال حاضر آقای شهرام کرمی طی چند سال اخیر، تلاش کرده‌اند که وضعیت تئاتر توسعه یابد.

مدیر طرح ‌و برنامه اداره کل هنرهای نمایشی با انتقاد از وضعیت آمار در ایران گفت: وضعیت آمار همیشه قائم به سلیقه بوده است نه قائم به سیستم که این مسأله به ۱۰ یا ۳۰ سال پیش برنمی‌گردد و ریشه‌های آن را باید خیلی عقب‌تر بررسی کرد. او هم‌چنین به وضعیت استان‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: مشکل اصلی که در استان‌ها داریم، آن است که اهرم اداری و اهرم فشار نداریم تا بتوانیم از آن‌ها آمار بگیریم و هرزمان با آن‌ها تماسی برقرار می‌شود، لب به گلایه و شکوه می‌گشایند که به جای حل مشکلات مالی ما به دنبال گرفتن آمار هستید.

در بخش دوم این برنامه که به نقد و بررسی کتاب «چهل سال نمایش» اختصاص داشت، صالح‌پور در مورد آن اذعان کرد:

کتاب چهل سال نمایش پی نوشت و پانویس ندارد. آمارها بر حسب دانش شخصی نویسندگان آن تحلیل و بررسی شده است. به طورکلی بعد از چهل سال، با وجود کاستی‌هایی که این کتاب دارد، اولین کتاب مدونی است که در حوزه آمار نمایش صورت گرفته است. این اثر در برخی قسمت‌ها دارای دقت است و با دقت وارد جزئیات شده ولی در برخی قسمت‌های دیگر، مطالب به صورت خیلی کلی گفته شده است.

وی درمورد جریان تئاتر عروسکی افزود: به جریان تئاتر عروسکی در این کتاب پرداخته نشده است. اگر بخواهیم تئاتر بعد از انقلاب را به عنوان شاخص مطرح کنیم، باید به تئاتر عروسکی اشاره کنیم. بعد از انقلاب با جهش چشمگیری در تئاتر عروسکی مواجه شدیم. ۲۷ سال است که جشنواره تئاتر عروسکی را برگزار می کنیم. در واقع جمهوری اسلامی ایران یک جریانی در تئاتر ایجاد کرد به نام جریان تئاتر عروسکی. بنابراین باید این بخش به کتاب افزوده شود. کتاب چهل سال نمایش آمار خوبی دارد ولی کامل نیست و باید هربخش آن را به متخصصان و عده‌ای خاص سپرد تا به تحلیل بپردازند. چراکه از قبل همین تحلیل‌ها، شاخص‌ها و اصول این عرصه ایجاد خواهند شد. معتقدم آمار و ارقام بدون تحلیل، آمار و ارقام طاقچه‌ای است و در گام اول باید آماری باشد تا تحلیلی برای آن‌ها ارائه شود. امید است این کتاب، به 3 جلد تبدیل شود تا هر جلد سهمی را در معرفی دربرداشته باشد.

گزارش از: فریبا رضایی