هم‏زمان با هفته پژوهش، میزگرد نیازسنجی و مساله‌‏شناسی پژوهش در هنرهای معاصر ایران با موضوع «موسیقی» چهارشنبه ۲۸ آذر ۹۷، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

هوشنگ جاوید پژوهشگر فرهنگ و موسیقی نواحی ایران با ذکر کلیات و مقدماتی، این برنامه را آغاز کرد و گفت: اگر موسیقی، خود در این سرزمین مظلوم است، پژوهش مظلوم‌تر است وحتی می‌توان گفت ناشناخته است. او ادامه داد: می‌توان گفت در دوران 40 ساله بعد از انقلاب اسلامی، پژوهش در زمینه موسیقی معنی نداشته است. نه بستری برای سرمایه‌گذاری برای این کار فراهم بوده و نه توجهی به زندگی پژوهشگران و حتی نوع کار آن‌ها شده است؛ مسأله‌ای که همواره پژوهشگران عرصه موسیقی از آن رنج بردند. این پژوهشگر حوزه فرهنگ و موسیقی نواحی تصریح کرد: آسیب بی‌توجهی به پژوهش در عرصه موسیقی، منجربه آسیب بزرگ‌تری که نزدیک به یک دهه است پیش آمده، شده و آن رشد پژوهشگرنماهاست.

جاوید در پاسخ به سوال «رابطه پژوهش و موسیقی چه رابطه‌ای است و چگونه قابل تعریف است؟» گفت: اولین کارکرد پژوهش در موسیقی، ارتقای خود موسیقی در هر کشوری است؛ تحولات و تغییراتی که صورت می‌گیرد، پیدا کردن نیازهای جامعه و بسترسازی برای تولیدات، تمییز موسیقی خوب از موسیقی نازل یا سبک از دیگر کارکردهای پژوهش در عرصه موسیقی است؛ اتفاقی که در کشور ما نیفتاده است.

او هم‌چنین اظهار داشت: اهالی اجرای موسیقی نسبت به پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه قهر هستند. کسانی که موسیقی اجرا می‌کنند، به پژوهش‌هایی که انجام شده، چه در موسیقی نواحی چه در موسیقی ردیف و دستگاه به آن شکل که باید نگاه نمی‌کنند و از این عرصه دور هستند و کسانی هم که از پژوهش‌ها بهره می‌گیرند، بهره جدی‌ای نیست. به‌طور کلی می‌توان گفت پژوهش‌ها مورد استفاده جدی قرار نگرفتند.

دکتر پیروز ارجمند مدرس، پژوهشگر و آهنگساز با توضیح مقدمه‌ای در مورد تاریخچه پژوهش در موسیقی ایران بعد از انقلاب، بیان کرد: بعد از گذشت 30 سال از انقلاب، نسبتاً اتفاقات خوبی رقم خورده؛ علی‌رغم بی‌اعتنایی که به موسیقی و پژوهش شده، جریان موسیقی در ایران جدی گرفته شده است. وی افزود: از سال1367، پژوهش‌هایی در حوزه موسیقی صورت گرفت که بیشتر مربوط به بخش خصوصی و با کار شخصی پژوهشگران بود. اما از سال 1379 با تأسیس پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات، شکل جدی‌ این جریان شروع می‌شود که در 8 حوزه فعالیت‌های خود را سامان می‌دهد.

دکتر ارجمند ادامه داد: ایجاد فصلنامه ماهور در دهه 1370 توسط بخش خصوصی، سرآغاز یک تحول بزرگ در حوزه موسیقی بود که توانست پیش‌برنده یک جریان خوب در این عرصه باشد. او در پاسخ به این سوال که «آیا اساساً ما به پژوهش و موسیقی نیاز داریم؟» گفت: در بین هنرها علمی‌ترین، کاربردی‌ترین، فراگیرترین و میان‌رشته‌ای‌ترین شاخه هنر، و از طرف دیگر، انتزاعی‌ترین شاخه نیز، موسیقی است. او خاطرنشان کرد: با این تعریف می‌توان ارزیابی کرد که ما چه کار سختی داریم و چقدر به پژوهش در موسیقی نیاز داریم.

دکتر ساسان فاطمی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در مورد ارتباط موسیقی و پژوهش و اینکه «آیا اساساً موسیقی پژوهش‌پذیر است یا خیر؟» اشاره کرد: طبیعتاً موسیقی یکی از پژوهش‌پذیرترین و علمی‌ترین رشته‌های هنری است که با انواع ریاضیات و فیزیک صوت سروکار دارد و از طرف دیگر هم بسیار انتزاعی است که همین انتزاعی بودن آن باعث توجه زیاد به آن و انگیزه بالایی برای افراد می‌شود که سراغ چیستی آن بروند.

دکتر فاطمی افزود: خود ساختار موسیقایی چه غربی باشد چه شرقی، خود موضوع تحقیق می‌باشد. از دهه 1950 میلادی به بعد به‌خصوص در آمریکا، به رابطه بین فرهنگ و موسیقی توجه شد. یعنی پژوهش موسیقی در بستر فرهنگی و بر اساس فرهنگ‌های مختلف و ویژگی‌هایی که دارد، مورد توجه قرار گرفت. این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: لذا موسیقی، رشته‌ای علمی است که هم ساختارها و هم ساختارها را در ارتباط با زمینه‌های فراموسیقایی بررسی می‌کند. با وجود این، همیشه به موسیقی کم توجهی شده وتحقیقات آن حاشیه‌ای بوده است؛ یعنی موسیقی همیشه در آخرین مرکز توجه بوده است. علت این هم آن است که موسیقی یک رشته سخت و شدیداً بین‌رشته‌ای است و فهم آن دشوار است و به همین دلیل به حاشیه رانده می‌شود.

گزارش از: فریبا رضایی

گزارش تصویری