نشست تخصصی «بررسی سينمای انيميشن و بازتوليد مواريث فرهنگی و هويت ايرانی» دوشنبه ۲۵ تیر ۹۷ با حضور اشكان رهگذر؛ مؤسس و مدير عامل استوديو هورخش و محمدرضا مقدسيان؛ منتقد سينما و جمعی از علاقه‏‌مندان این حوزه در پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، اشکان رهگذر نویسنده و کارگردان انیمیشن «آخرین داستان»، این اثر را تجربه‌ای برای صدها اولین بار نامید و افزود: برای ساخت این اثر من و تیم همراهم با فرایندی که تا کنون تجربه نشده بود و کسی در این حوزه کار نکرده بود مواجه بودیم. شاهنامه برای ایرانیان بسیار مهم است و خاستگاه ملی‌گرایی ما ایرانیان در شاهنامه می‌جوشد. به همین دلیل ما ابتدا از روایت شروع کردیم. شاهنامه خود یک اثر اقتباسی از خدای‌نامه در عهد ساسانیان است. فردوسی برای اینکه شاهنامه را خلق کند به خدای‌نامه اکتفا نمی‌کند و این اثر را به تاریخ معاصر خودش نیز نزدیک می‌کند و این روند کار را برای ما در روایت آسان کرد.

مؤسس استوديو هورخش در ادامه گفت: برای تولید این اثر با افراد غیرمتعصب صحبت کردم. اولین نسخه که برای مجوز ارسال شد به ما گفتند به چه جراتی سراغ فردوسی رفتید. شورای آن مقطع معتقد بود که یک تار مو نباید از شاهنامه جابجا شود و به یک باره شاهنامه مهم شد در حالی که پیش از این به آن پرداخته نشده بود. از همین مقطع همسان‌سازی این اثر با انیمیشن تا زمانی که این فیلم کار فروش آن در سطح بین‌المللی انجام شد فرایندهای بسیاری بودند که تجربه‌ای از آن نداشتیم و به همین دلیل مدل پژوهشی ما به سمت تجربه رفت؛ بعد در طی ۹ سال این فراز و نشیب‌ها ادامه پیدا کرد. همچنین باید اشاره کنم که قریب به هزار نفر در تولید این پروژه مشارکت کردند.

رهگذر با اشاره به این که انیمیشن ایرانی وجود ندارد افزود: انیمیشن ایرانی عرض و طول و مولفه‌های مدون ندارد پس بی‌تعارف باید بگویم انیمیشن ایرانی نداریم. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که اطلاعات ارزشمند و به عنوان سرمایه محسوب می‌شود. ما باید پشتوانه پژوهشی داشته باشیم. در دنیا مکاتب انیمیشن وجود دارد. اول تولیدات وجود داشته سپس نظریه‌پردازان مکتب‌بندی کردند. در ساخت انیمیشن آخرین داستان، ما گفتیم سراغ کدام مکتب برویم که به ما نزدیک‌تر باشد و مکتب انیمیشن ژاپن را به علت این که به ما نزدیک‌تر بود را انتخاب کردیم. در واقع کار را از اول شروع نکردیم بلکه از تولیداتی که وجود داشت استفاده کردیم. انتخاب مکتب انیمیشن ژاپن منجر به نقد این انتخاب شد این در حالی است که تولیدات فاخر انیمیشن ژاپن را ندیده‌ایم بلکه از طریق تلویزیون انیمیشن‌های بی‌کیفیت این کشور را مشاهده کرده‌ایم. برای تولیدات انیمیشن ایرانی ما باید تداوم داشته باشیم و با طراحی مولفه‌هایی کمک به بهتر شدن آثار بکنیم. تداوم در کنار پژوهش و نقد از اهمیت بسیاری برخوردار است.

در ادامه این نشست، محمدرضا مقدسیان با طرح این سوال که انیمیشن به عنوان یک ژانر سینمایی چه ویژگی‌هایی دارد، گفت: ویژگی اصلی انیمیشن قابلیت تخیل است. وجه کارکردی انیمیشن به فضای کودکانه بیشتر می‌پردازد و وجهی از وجوه انسان را درگیر می‌کند که به وجه کودکی‌اش طعنه می‌زند. همچنین مهم‌ترین بخش فعالیت یک فیلمساز در هر بخشی از فضای سینما بخش پژوهش است. با انجام پژوهش ما پذیرای امور تازه و تغییر می‌شویم.

وی با اشاره به صحبت‌های رهگذر افزود: چه کسانی می‌ترسند ما سراغ شاهنامه برویم؟ البته معنی ترس در اینجا به معنای سیاسی آن نیست. سال‌های سال است که صحبت‌ می‌شود که مفاهیم عقیدتی، ادبی و ... را با فرهنگ و هنر جدید به‌خصوص انیمیشن گره بزنیم. وقتی قرار است سراغ انیمیشن برویم باید درک درستی که ریشه در پژوهش، پذیرش انیمیشن، ویژگی‌های انیمیشن و بایدها و نبایدهای آن صورت بگیرد. سازندگان یک اثر که سراغ شاهنامه رفته‌اند، افرادی سطحی نیستند بلکه انسان‌های با جرأتی هستند که ارزش کاری را که می‌خواهند انجام دهند، می‌دانند. تاکید اصلی سخن بنده روی پژوهش و جرأت‌مندی در انیمیشن آخرین داستان است. درباره مکتب ایرانی انیمیشن نیز باید بگویم ابتدا باید به پژوهش اهمیت داده شود بعد داده‌ها دراماتیزه شوند.

مقدسیان در بخش پایانی سخنانش گفت: زمانی که می‌خواهیم انیمیشن تولید کنیم باید علوم رسانه خوانده باشیم یا مشاور رسانه‌ای داشته باشیم. انیمیشن‌سازان ایرانی باید تحمل یکدیگر را داشته باشند؛ بتوانند در کنار یکدیگر کار کنند. بعضی‌ها فکر می‌کنند انیمیشن یعنی تکنیک و باید تکنیک‌ها را مطالعه کنند ولی من معتقدم قبل از نگارش طرح باید بفهمند چه کار می‌خواهند بکنند. پس پژوهش، هم در مرحله پیش‌تولید و هم در مرحله نگارش فیلم‌نامه بسیار مهم است.

گزارش از: مسعود اسدی‌نژاد