نشست تخصصی ارائة یافته‌های طرح پژوهشی «میراث فرهنگی ناملموس در اسناد جهانی مالکیت فکری و کنوانسیون برن با تاکید بر موسیقی» روز دوشنبه، ۱۳۹۶/۷/۲۴ ساعت ۱۰ تا ۱۲ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

بهروز وجدانی، عضو هیئت علمی پژوهشی سازمان میراث فرهنگی و مولف و مترجم و پژوهشگر موسیقی سنتی و نواحی ایران، که انجام پژوهش، ترجمه و تالیف کتاب و مقاله‌های متعددی در حوزه‌های موسیقی، مردم‌شناسی و فرهنگ عامه را در کارنامة علمی خود دارد، در این طرح به تبیین جایگاه میراث فرهنگی ناملموس و موسیقی در اسناد سازمان جهانی مالکیت فکری و سازمان جهانی و تجارت  پرداخته و اقدامات انجام شده توسط وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای ایرانی فعال در حوزه‌های میراث فرهنگی ناملموس، و حقوق مالکیت فکری را شناسایی و  اسناد مرتبط را گردهم آورده است. وی در این پژوهش کوشیده است تا به مساله کپی‌رایت موسیقی و موارد نقص و مشکلات اجرای آن در ایران بپردازد و جوانب موضوعی پیوستن به کنوانسیون برن را تنویر نماید.  

وجدانی در این جلسه نخست به دو نوع اصلی مواریث فرهنگی که عبارت است از «میراث فرهنگی مادی» و «میراث فرهنگی غیرمادی» اشاره کرد و افزود: در قیاس با منابع تاریخی برجای مانده از میراث فرهنگی مادی یا ملموس، منابع صوتی و تصویری میراث فرهنگی غیرمادی و یا ناملموس، که موسیقی نیز در این زمره است، کمتر است زیرا به دلیل نوع این مواریث موسیقیایی  که از جنس آوایی و ابزاری است، در طول تاریخ ایران تا قبل از قاجار، کمتر امکان برجای ماندن آثار و شواهد و منابع صوتی و تصویری این هنر وجود داشته است. وی افزود موسیقی به عنوان یک عنصر فرهنگی تاریخی در تمام جغرافیای ایران چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام، به عنوان یکی از مهم‌ترین مواریث فرهنگی ناملموس جایگاه ویژه‌ای دارد.

وجدانی با اشاره به اهمیت حفظ و رعایت حقوق معنوی هنرمندان حوزه موسیقی افزود: تصور غالب بر آن است که مساله کپی‌رایت در حوزة هنر تنها محدود به محصولات تولیدی هنری مادی است در حالیکه چنین نبوده و حفظ و رعایت حقوق هنرمندان این عرصه بسیار مهم است زیرا تامین کننده فضای روانی سالم برای این گروه به منظور رشد و بالندگی استعدادهای هنری بیشتر آنها در فضایی امن است.

وی با اشاره به قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان که مصوب سال ۱۳۴۸ است و نیز لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط  که در سال ۱۳۹۰ پیش نویس آن از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دولت تقدیم شد افزود: این زمینه‌ها در سطح ملی وجود دارد اما در نهایت باید به آن نتیجه منجر شود که ایران با عضویت در «کنوانسیون برن» و «کنوانسیون رم»، مقدمات عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) را فراهم نموده و از مزایای بسیار زیاد این پیوستگی بهره‌مند شود. وی اظهار کرد گرچه می‌توان بدون عضویت در کنوانسیون برن و رم به عضویت WTO درآمد، اما این امر به معنی محروم ماندن از مزایای متعلق به کشورهای عضو کنوانسیون برن و رم خواهد بود که به دور از هوشمندی است.

وجدانی افزود بی‌علاقگی موجود در جامعه برای پایبندی به حق مالکیت معنوی آثار هنر موسیقی، ریشه‌های فرهنگی دارد و یکی از دلایل آن ناظر به این است که جامعه تصور حقیقی از ارزش فعالیت‌های موسیقیایی هنرمندان ندارد و از اینرو کپی‌برداری از آن را بدون پرداخت حقوق هنرمند، مجاز می‌داند. وی ادامه داد: برای رفع این مشکل از یکسو آگاهی‌بخشی فرهنگی به جامعه ضرورت دارد و از سوی دیگر بایستی اقدامات قانونی لازم در این باره انجام شود که پژوهش به انجام رسیده، تلاشی برای بسترسازی این امر و پیوستن ایران به کنوانسیون‌های ذکر شده و سازمان تجارت جهانی است.

وی همچنین ایرادات و موانع تحقق پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را برشمرد که در پژوهش انجام شده بدانها پرداخته شده است.  

این پژوهشگر در خاتمه افزود یکی از مهم‌ترین مقدمات در خصوص رعایت حق مالکیت معنوی هنرمندان عرصة موسیقی و حل و فصل مسائل مربوط به این حوزه، وجود آرشیو جامع و روزآمد موسیقی است که از هم‌اکنون  و به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی امر، باید برای ایجاد آن اهتمام ویژه داشت.

بهروز جدانی به عنوان «عضو کمیته ملی یونسکو» و نماینده ایران در «اجلاس  یونسکو در ژاپن، هند و فرانسه» حضور موثر داشته  و در اجلاس «سازمان جهانی مالکیت فکری در ژنو سویس» نیز شرکت کرده است. این پژوهشگر همچنین مسئول اصلی تهیه و تدوین‌ پرونده‌های «موسیقی بخشی‌های خراسان» و «موسیقی اقوام ایرانی» برای ثبت در فهرست نمونه میراث فرهنگی ناملموس یونسکو بوده است. از جمله آثار تالیفی وی می‌توان به : فرهنگ موسیقی ایرانی، فرهنگ جامع موسیقی ایرانی- برنده کتاب فصل بهار ۱۳۸۶، سازشناسی موسیقی ایران، موسیقی ایرانی و هویت اشاره کرد. وی همچنین کتاب‌های فرهنگ تفسیری موسیقی، موسیقی و ساز در سرزمین‌های اسلامی و خود آموز موسیقی را به زبان فارسی ترجمه کرده است.