کتاب «صنایع دستی و اقتصاد خلاق» با حضور دکتر بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث، دکتر پویا محمودیان، مدیرکل صادرات سازمان میراث فرهنگی، دکتر علی‌اصغر شالبافیان، عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان و مسئول کارگروه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و دکتر شهاب طلایی شکری، مترجم این کتاب، 21 مرداد 96 در معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار شد.

در این جلسه دکتر بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، با اشاره به اینکه صنایع دستی نیازمند نظریه، اندیشه و تفکر است، گفت: این کتاب توانسته به این نیاز پاسخ دهد. وی افزود: اگر خواهان رشد دانش‌بنیانِ صنایع دستی در کشورمان هستیم، باید این‌گونه آثار را تألیف و ترجمه کنیم. خوانش این کتاب برای هنرمندان و سیاستگذاران فرهنگی و هنری کشور لازم است.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی تأکید کرد اگر خواهان آن هستیم که به عنوان یک بازیگردان جدی در حوزه صنایع دستی در غرب، مطرح باشیم باید این کتاب و کتابهایی در این زمینه را بخوانیم.

دکتر نامورمطلق همچنین به پیرامتن‌های این کتاب نیز پرداخت و گفت: نویسنده این کتاب، بحثِ به‌روزی را مطرح می‌کند و اینکه صنایع دستی را باید بخشی از صنایع خلاق محسوب کرد. معاون صنایع دستی افزود: لاکمن، نویسنده این کتاب، فعالان حوزه صنایع دستی را طیفی تلقی می‌کند که یک سر آن آدمهای آماتور و تفننی و سردیگر طیف، افراد نامور و هنرمندان هستند و  نویسنده بیشتر به طیف آدمهای آماتور که صنایع دستی را به صورت تفننی دنبال می‌کنند، می‌پردازد. او همچنین به آمارهای خوبی در حوزه صنایع دستی اشاره می‌کند ازجمله اینکه بیش از 50 درصد فروش صنایع دستی در بازارهای محلی اتفاق می‌افتد. نویسنده معتقد است به علت مشکلات حمل‌ونقل آثار صنایع دستی، بازارهای و نمایشگاههای محلی تأثیر زیادی در فروش این آثار دارند. نویسنده همچنین به نقش زتان در تولید صنایع دستی اشاره می‌کند و با بیان اینکه به‌رغم آنکه در طول تاریخ، زنان در تولید این آثار نقش داشته‌اند، اما درآمد حاصل از این تواید به عنوان بخشی از اقتصاد یک کشور حساب نشده است.

دکتر نامورمطلق افزود: این کار، یک مطالعه فرهنگی است و از خاستگاه مطالعات فرهنگی با تأکید بر مباحث تجاری و اقتصادی نوشته شده است. مباحث مطرح‌شده در این کتاب از دیدگاه یک محقق چپ با نگاه انتقادی به سرمایه‌داری است که مباحث جنسیت را نیز مطرح می‌کند و به نقش زنان در حوزه تولید صنایع دستی می‌پردازد و موضوع طبقات اجتماعی را مهم می‌داند. نویسنده در شرایطی به نقش فعال گالری‌ها در غرب می‌پردازد. در حالی که گالری‌ها متاسفانه در ایران بسیار منفعل هستند.

نویسنده همچنین موضوع صنایع دستی طراحی‌محور را به‌خوبی مطرح می‌کند البته نگاهش را محدود به نگاه غربی می‌کند. با این حال، موضوع صنایع دستی طراحی‌محور موضوع مهمی است که می‌تواند در کشور ما نیز مورد توجه قرار گیرد.

دکتر نامورمطلق با اشاره به آمارهایی که نویسنده از وضعیت اقتصادی صنایع دستی در کشورهای مختلف می‌دهد، تأکید کرد الگوی نمایه‌های آماری ارائه‌شده در این کتاب می‌تواند به ما کمک کند. معاون صنایع دستی افزود: اگر خواستار صادرات صنایع دستی کشورمان هستیم باید دستگاه فکری غرب را در این حوزه، که در این کتاب توضیح داده شده، بشناسیم. ضمن آنکه باید برای تألیف در حوزه صنایع دستی نیز اقدام جدی کنیم زیرا برای کشوری که صاحب صنایع دستی است زیبنده نیست که اندیشه و تفکر در این حوزه نداشته باشد.

در ادامه این نشست، دکتر علی‌اصغر شالبافیان، عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان، نیز به نقاط قوت این کتاب اشاره کرد و گفت: پیوند نظریه و اجرا از نکات قابل تأمل این کتاب است. ما متاسفانه عموماً صنایع دستی را از منظر هنر می‌بینیم که البته لازم است، اما کافی نیست. هرچه ادبیات بیشتری در این حوزه تولید شود و در گفتمان جاری کشور قرار گیرد، تصمیمات مهمتری می‌توان اتخاذ کرد.

دکتر شالبافیان، با ابراز تأسف از اینکه نقش حیاتی اقتصاد صنایع دستی در کشورمان مغفول است، افزود: این کتاب می‌تواند بخشی از خلأ این بحث را در کشور ما پوشش دهد. وی تألیف چنین کتابهایی را که نیاز به ارجاعات دقیق و مطالعه عمیق دارد، کاری سخت عنوان کرد و گفت: کتاب صنایع دستی و اقتصاد خلاق، یک نگاه کاربردی به حوزه تجارت صنایع دستی دارد و از نظر مفهومی در نظم تئوریک نیست.

مسئول کارگروه صنایع دستی مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: به‌رغم تفاوتهای فرهنگی میان نویسنده و ما، این کتاب از نظر مفهومی برای جامعه ما مورد نیاز است. شالبافیان گفت: باتوجه به بحث اقتصاد مقاومتی در کشور ما و ضرورت پرداختن به حوزه‌هایی چون صنایع دستی، که می‌تواند نقش مهمی در بحث اقتصاد مقاومتی داشته باشند، نویسنده این کتاب به‌خوبی توضیح می‌دهد که برای مباحث اقتصادی چکونه می‌توان از صنایع دستی استفاده کرد.

دکتر شالبافیان با اشاره به دغدغه مؤلف نسبت به صنایع دستی گفت: این کتاب میان رویکرد اقناعی و رویکرد راه‌حل‌محور، رویکردی توأمان دارد و از این دو منظر به موضوع صنایع دستی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه می‌توان از مزیت اقتصادی صنایع دستی استفاده کرد. شالبافیان افزود: مثالهای این کتاب می‌تواند فضایی را تصویر کند که خواننده آگاه می‌تواند مابه‌ازاهای بومی آن را کشف کند.

در ادامه این نشست، دکتر پویا محمودیان، مدیرکل صادرات صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، نیز به برخی نکات برجسته این کتاب اشاره کرد و گفت: توجه به صنایع دست‌ساز و مباحثی چون مباحث زیست‌محیطی و اخلاقی از نکات جالب این کتاب است. نویسنده همچنین ارتباط میان صنایع دستی و زندگی و نیز نقش زنان و مادران را برجسته می‌کند و به این می‌پردازد که زنان کارآفرین در صنایع دستی چگونه محوریت خانواده را حفظ می‌کنند و میان نقش خود در خانواده و تولید اثر هنری، تعادل برقرار می‌کنند.

مدیرکل صادرات صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی به سخن مترجم در مقدمه این کتاب اشاره کرد و افزود: معتقدم همانطور که مترجم تأکید می‌کند، صنايع دستي آخرين خاكريز هويت و اصالت مردم در دوران جهاني‌سازي است. کشور ما سومین تولیدکننده صنایع دستی در جهان است، بنابراین پرداختن به موضوع صنایع دستی و اقتصادی‌سازی آن بسیار مهم است.

در ابتدای این نشست، دکتر شهاب طلایی شکری، مترجم کتاب، فقر منابع موجود در حوزه صنایع دستی و اقتصاد خلاق را انگیزه ترجمه این کتاب بیان کرد و افزود: ورود بحث صنایع دستی به دانشگاه‌های کشور و تعریف‌شدن آن در قالب هنر اگرچه بسیار مغتنم بود، سبب مغفول ماندن بحث تولید در این حوزه شد و صنایع دستی به عنوان شغل تعریف نشد.

طلایی با اشاره به رشد طبقه متوسط شهری در کشور گفت: حوزه صنایع دستی از فعالیتی برای اقشار کم‌درآمد، به نیازی برای اقشار متوسط تغییر کرده است. وی لزوم توجه به این تغییر را ضروری دانست و افزود: در این کتاب به بحث اقتصاد خلاق، گسترش فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر اقتصاد این حوزه، بازاریابی صنایع دستی و موضوع کسب و کار پرداخته شده است. همچنین مباحثی که نویسنده درخصوص جنسیت تولیدکنندگان صنایع دستی مطرح می‌کند، قابل تأمل است.

دکتر طلایی افزود: نویسنده این کتاب، با اشاره به سبک زندگی و تعامل کار و زندگی، توجه به صنایع دستی را به عنوان راه‌حل جادویی توصیف می‌کند و معتقد است صنایع دستی می‌تواند به عنوان تعادلی میان کار و زندگی مطرح شود. لاکمن همچنین بحث راه‌اندازی کسب و کار در حوزه صنایع دستی را با عمق بیشتری مطرح می‌کند و خواستار توجه بیشتر به این موضوع به‌ویژه با توجه به گسترش ارتباطات فضای مجازی است.

گزارش از: مصطفی اسدزاده

عکسها از: پژوهشگاه، خبرگزاری میراث فرهنگی و خبرگزاری بسیج