نشست تخصصی «ایران و چین؛ ظرفیت‌های فرهنگی و مبادلات تاریخی» یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با حضور جی کی یون (استاد دانشکده تاریخ و فرهنگ دانشگاه جنوب غربی چین، مدیر مرکز ایران‌شناسی دانشگاه چین و شایسته تقدیر در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی)، عادل خانی (مدیرکل توسعه روابط فرهنگی آسیا-اقیانوسیه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی)، محسن آشوری (سرپرست اداره کل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی)، نعمت الله ایران‌زاده (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در چین)، قاسم زائری (رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) و دبیری امیر رضائی‌پناه (مدرس دانشگاه) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست امیر رضائی‌پناه با اشاره به رویکرد دو کشور ایران و چین در فضای نظام بین‌الملل، از قرابت مفاهیم بنیادی فرهنگ این دو کشور سخن گفت و اظهار داشت: فضای نظام بین‌الملل همواره مبتنی بر قدرت بوده است. بعد از جنگ جهانی دوم کم‌کم مفاهیم و ابعاد دیگری چون فرهنگ مورد توجه قرار گرفتند و امروز شاهد قدرتمندشدن نظریات فرهنگی و هویتی هستیم. اگر زمانی صحبت از قطب‌ها در نظام بین‌الملل بود، امروز از «مناطق» صحبت می‌شود که الزاماً نه جغرافیایی بلکه فرهنگی و هویتی هستند. ایران و چین دو کشوری هستند که مفهوم هژمون در نظام بین‌الملل را نمی‌پذیرند و به غیر از مناسباتی که در طول تاریخ داشته‌اند، عقلانیتی دارند که این دو را به هم نزدیک می‌کند. کانون فرهنگ چینی، مفهومی به نام همسازی و هارمونی است و کانون فرهنگ ایرانی نیز مفهوم صلح است که خود را در ادبیات، هنر و حتی علم ایرانی نشان می‌دهد. این دو مفهوم در فرهنگ ایران و چین قرابت زیادی دارند که می‌تواند پیوندهای این دو کشور را هرچه بیشتر کند.

در ادامه جی کی یون درباره قرابت‌های متعدد ایران و چین به ایراد سخن پرداخت و گفت: برادران و خواهران ایران عزیز! من پژوهشگر چینی نیستم، من یک ایرانی هستم در چین. شاید صورت من چینی باشد اما روح من ایرانی است. ۳۲ سال فرهنگ و تاریخ ایران را آموختم و شیفته‌اش شدم و در ذهن و روحم نفوذ کرد. هر بار که به ایران می‌آیم، بسیاری دانشگاهیان و ایرانیان هوشمند را می‌بینم. فرهنگ ایران از نظر من، خود فرهنگ چینی است در جای دیگر. ایران مرکز تمدن است و بسیاری مناطق دنیا ازجمله چین، تحت‌تأثیر فرهنگ ایران بوده‌اند. حتی سه مذهب ایرانی را در چین داریم. ما در تاریخ با هم برادر بوده‌ایم و کتاب‌های بسیاری درباره فرهنگ و تمدن ایران در چین وجود دارند که محبوب هستند. ما ایران را برادر خود می‌دانیم. در حوزه سیاسی هم ما با هم برابر هستیم. جنگ ایران و عراق مانند جنگ ژاپن و چین است و همانطور که ملت ما یکپارچه در مقابل ژاپن جنیگید، در جنگ ایران و عراق هم، ایران تنها اما قدرتمند بود. با وجود بسیاری از قومیت‌ها در ایران، کل کشور در این جنگ یکپارچه شدند تا دشمن را شکست دهند. جنگ ایران و عراق پیروزی بزرگی برای ایران بود و این به این معناست که ایران تمدن بسیار بزرگی است و هیچ دشمنی نمی‌تواند آن را شکست دهد.

وی افزود: در این مدت سی‌ودو سالی که با ایران آشنا شدم، این برای من سوال بود که چرا می‌گوییم در شرق آسیا، چین، ایرانی دیگر است و در غرب آسیا، ایران چین دیگر است. طی این مدت طولانی به این پرسش فکر کردم و به این نتیجه رسیدم که این واقعیتی درست است. چون در سال‌های دور تمدن ایران و دین زرتشت در آن شکل گرفت. در چین هم تائوئیسم شکل گرفت. سپس در چین بودائیسم شکل گرفت که چینی‌ها آن را بومی کردند و به بوردائیسم چینی تبدیل کردند. در ایران هم همزمان اسلام را پذیرفتند و دانشمندان و دانشوران زیادی در آن رشد کردند و اسلام را بومی و در سراسر جهان ترویج کردند. در تاریخ مدرن هم ایران و چین شبیه هم هستند. روسیه هم به چین و هم به ایران حمله کرد. همانطور که انگلیسی‌ها به هر دو کشور حمله کردند. از لحاظ موقعیت بین‌المللی هم موقعیت مشابهی را داریم. همانطور که ایرانیان فرهنگ غربی و نظام‌های سیاسی را به فرهنگ بومی و محلی خودشان تبدیل کردند، چینی‌ها هم همین کار را کردند. ما هردو جمهوری چین و جمهوری اسلامی هستیم. بنابراین ما نظام، ایده‌ها و تکنولوژی غربی‌ را وارد کردیم اما آن‌ها را بومی‌سازی کردیم. ایران و چین همچنین در رابطه با مدرنیزه‌شدن و تجدد در دوران جدید هم شبیه هم هستند. ما اشتراکات بسیاری داریم. ما قومی به نام قوم «خویی» داریم که پدرانشان از ایران هستند. همچنین تبتی‌ها که از ایرانیان باستان هستند  و مردم چین همچنان به یاد می‌آورند فرهنگ عمیق ایران و تأثیری که بر این کشور داشته‌اند را به یاد می‌آورند.

وی با اشاره به رسالت ایران‌شناسی خود ادامه داد: در بخش آخر اینکه خداوند به من یک زندگی داده که در این زندگی بیشتر هدفم این بوده که بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران را بشناسم و ترویج کنم تا مردم چین بیشتر درباره تمدن بزرگ ایران بدانند. از جوانان چینی همواره می‌خواهم که به ایران بیایند. دو ایرانی جوان دانشور در دانشگاه جنوب غربی چین وجود دارد که یکی استاد و دیگری، دانشجوی دکتری است که زبان چینی را به خوبی صحبت می‌کنند و به کمک آن‌ها ۱۶ کتاب چینی به فارسی ترجمه و در ایران چاپ شده است. این دانشجوی دکترای من با دختر چینی ازدواج کرده و دو دختر ایرانی دارد. این ازدواج، نماد رابطه دو کشور ایران و چین است و این نشان می‌دهد ما یک خانواده هستیم. ما ارتباطات خوبی با هم داریم که این باعث می‌شود بتوانیم بر مشکلات غلبه کنیم.

در ادامه محسن آشوری ضمن تشکر از جی کی یون در تشویق جوانان چینی در سفر به ایران و آشنایی با تمدنی ایرانی، با اشاره به سوابق تاریخی دو کشور ایران و چین اظهار داشت: بیانات آقای جی کی یون آمیختگی دو ملت در حوزه ادب، فرهنگ و تاریخ و نظام‌های سیاسی و اقتصادی را نشان می‌دهد. ما نیز از آمدن دانشجویان چینی به ایران استقبال می‌کنیم که این می‌تواند در ارتقای حوزه علمی و دانشگاهی موثر باشد. ما سال گذشته در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تفاهمنامه‌ای با چین امضا کردیم که طی آن مقرر شد طرفین 100 کتاب از یکدیگر را ترجمه و در کشور خود چاپ کنند و این نشان‌دهنده اهمیت حوزه فرهنگ برای دو کشور ایران و چین است. از این‌رو باید راهبردهای فرهنگی را به‌گونه‌ای ریل‌گذاری کنیم تا بتوانیم شاهد ارتقا در این حوزه باشیم. یکی از پارامترهای موردتوجه در این حوزه، فرصت‌های علمی دانشگاهی است که در این حوزه باید راهبردها متقن و مستحکم باشند که یکی از آن‌ها زبان است. زبان می‌تواند پل ارتباطی در راستای ارتقای مباحث تمدنی و فرهنگی دو کشور باشد. لذا از استاد ارجمند تقاضا داریم با توجه به جمعیت بسیار چینی‌ها، تلاش کنند کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های چین افزایش یابد. دانشگاه‌های ما این آمادگی را دارند تا با دانشگاه‌های چین روابط علمی بیشتری داشته باشند. ما نیازمند تحکیم هرچه بیشتر روابط تاریخی و دوستانه با چین هستیم.

نعمت‌الله ایران‌زاده با اشاره به شخصیت علمی جی کی یون و نقش مهم ایشان در پیوندهای علمی با ایران، خاطرنشان کرد: جی کی یون از شخصیت‌های بنام ایران‌شناس و منشأ پیوندهای جدید بین دو کشور و از فعالان دانشگاهی هستند که جای شکرگزاری دارد. ایشان به سه اثر در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی شرکت کردند که هر سه اثر خوب و قوی بودند که نهایتاً اثر «تحقیق جنگ ایران و عراق و تأثیر آن» در این جشنواره شایسته تقدیر شد.

او با بیان اینکه خود را در جغرافیای سیاسی دیدن، مانع درک پدیدارشناسانه می‌شود، اضافه کرد: غبار معاصرت باعث شده پرده‌ای بر واقعیات دیرینه افکنده شود. لذا وظیفه پرفسور جی کی یون و دیگر دلسوزان آینده بشریت این است که از این مسئله غبارروبی کنند و با کوشش پیوسته از پیوندهای تاریخی تمدنی دو ملت ایران و چین، مراقبت کنند. این پیوند دیرینه تاریخی تمدنی باید فراتر از جغرافیای سیاسی در فرایاد ما بیاید. ایران و چین در چند هزار سال هیچ‌گاه به ملتی تجاوز نکردند. هردو ملت پیام‌آور صلح و امنیت هستند و همین نگاه انسانی بسترساز ایجاد جاده ابریشم بوده است. امیدوارم ایران و چین فراتر از ایران‌هراسی‌ها و چین‌هراسی‌ها که به نابجا در میان برخی ملت‌ها رواج داده شده، بتوانند به‌عنوان نمایندگان تمدن‌های شرقی، الگوی تمدنی جدیدی برای زیست سالم بشر امروزی به ارمغان بیاورند.

طیبه عزت‌اللهی‌نژاد عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به برخی امکان‌های همکاری دو کشور در حوزه‌های فرهنگی و هنری اشاره و تصریح کرد: دو مولفه طب و حکمت، از وجوه مشترک دو فرهنگ ایران و چین هستند که می‌تواند در حوزه‌های مختلف مورد مداقه قرار گیرد. با توجه به وجود مسلمانان کاشغر، برخی کتیبه‌های فارسی‌زبان در چین  و ...، بهتر است کارگروهی در چین تشکیل شود تا ردپای ایران در این کشور را جست‌وجو کند. همچنین با توجه به وجود یک شهر موفق سفال و سرامیک در چین و نیز، سابقه 10 هزارساله ایران در این حوزه، می‌توانیم شهرهای خواهرخوانده فرهنگی داشه باشیم و این مراودات را بیشتر کنیم.

عادل خانی سخنران بعدی این نشست از ضرورت همکاری‌های بین دو کشور در شرایط ژله‌ای و متغیر جهانی سخن گفت و یادآور شد: در شرایط ژله‌ای و متغیر جهانی ضرورت همکاری‌های بین دو کشور بسیار مهم است و دانشگاه‌ها در اینخصوص می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. به میزانی که ما دو کشور اهتمام به همکاری‌های علمی نداریم، طرف ثالث یعنی غربی‌ها چندین برابر درباره روابط ما در حال تحقیق هستند. ما از هرگونه روابط میان دو کشور استقبال می‌کنیم و امیدواریم در آینده شاهد توسعه همکاری‌های علمی باشیم. قطعاً در این مسیر، راه سختی در پیش داریم که یکی از آن‌ها مسئله زبان است. در این میان باید دانش زبان و دانش ایران‌شناسی باید با هم تلفیق شود تا ما شاهد چین‌شناسان و ایران‌شناسان حرفه‌ای باشیم.

در پایان قاسم زائری اثر برگزیده جی کی یون در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی ابراز کرد: نگاه منصفانه ایشان به ماهیت جنگ ایران وعراق و تلاش او برای نشان‌دادن حقانیت این جنگ، برای هیئت داوران بسیار مهم بود. این اثر ارزشمند به زبان فارسی ترجمه و در آستانه دوره هفدهم جشنواره پژوهش فرهنگی در اختیار مخاطبان فارسی‌زبان قرار خواهد گرفت. ما در پژوهشگاه و به‌طور کلی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دنبال توسعه روابط با دانشگاه‌ها و مراکز علمی چین هستیم که این خود زمینه همکاری‌ها را افزایش می‌دهد. پیوستن ایران به پیمان شانگهای و تأکید ریاست محترم جمهوری مبنی بر شناسایی ظرفیت‌های فرهنگی و هنری اعضای این پیمان به‌خصوص چین، به این مسئله دامن می‌زند و ما در پژوهشگاه روی این موضوع متمرکز هستیم. امیدواریم در آینده نزدیک آثار دیگری از پرفسور و دیگر محققان چینی در پژوهشگاه دریافت و در مسیر گسترش ایده‌ها و افکار آن‌ها در ایران حرکت کنیم.

گفتنی است در پایان این نشست، از جی کی یون به عنوان پژوهشگر شایسته تقدیر شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی سال ۱۴۰۲ برای کتاب تحقیق جنگ ایران و عراق و تأثیر آن با اهدای جوایزی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تقدیر شد.

گزارش از: بهاره رضایی