امید به زندگی[1] سنجه‌ای است که این‌گونه تعریف می‌شود: تعداد سال‌هایی که فردی با سن معین و در اجتماعی مشخص می‌تواند از زندگی انتظار داشته باشد. محاسبۀ امید به‌ زندگی از روی جدول عمر[2] ‐ سنجه‌ای جمعیت‌شناختی است که الگو و سطح مرگ‌ومیر در جامعه‌ای مشخص را نوعاً بر مبنایی مقطعی (یعنی در قالب برشی از زمان) توصیف می‌کند ‐ صورت می‌گیرد. سن می‌تواند مبنایی برای تعیین امید به زندگی باشد، اما معمولاً امید به زندگی را در زمان تولد (که در جدول عمر با e نشان داده می‌شود) نمایش می‌دهد، زیرا شاخص موجزی از وضعیت مرگ‌ومیر در میان همهٔ سنین جمعیتی خاص است، تحت‌تأثیر ساختار سنی کلی جمعیت قرار ندارد، و بدین‌ترتیب برای انجام مقایسهٔ میان‌جمعیتی سودمند است. گه‌گاه، اگر نرخ مرگ‌ومیر نوزادان در یک جمعیت خاص خیلی بالا باشد، امید به زندگی در یک‌سالگی از امید به زندگی در زمان تولد بیشتر می‌شود.

  امید به زندگی معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابد. به گزارش «مرکز ملی آمار سلامت»[3]، در ایالات متحدهٔ امریکا به سال 2۰۰۳، امید به زندگی در زمان تولد برای مردان و زنان همهٔ نژادها ۷۷٫۵ سال بود. در ۶۵ سالگی، امید به زندگی ۱۸٫۴ سال بود؛ در ۷۵ سالگی ۱۱٫۸ سال؛ و در ۸۵ سالگی ۶٫۸سال. این محاسبات دلالت بر آن دارد که فردی ۶۵ ساله می‌تواند انتظار داشته باشد تا ۸۳ سالگی زندگی کند، فردی ۷۵ ساله تا ۸۶ سالگی، و فردی ۸۵ ساله تا ۹۱ سالگی. به‌طورکلی، افزایش امید به زندگی در کنار پایین‌آمدن نرخ زاد ولد، «پیرشدن»[4] جمعیت بسیاری از کشورها را در پی داشته است.

بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۲، هنگامی‌که نخستین داده‌های موثق دربارهٔ امید به زندگی به‌دست آمد، امید به زندگی در زمان تولد ۴۷٫۳ سال بود. افزایش امید به زندگی تا حدود زیادی معلول کاهش مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان است و این کاهش مرگ‌ومیر نیز افزایش نظام‌مند مداخلات بهداشتی عمومی، از جمله گسترش شبکه‌های فاضلاب را که به کاهش شیوع بیماری‌های عفونی و مسری کمک می‌کند، بازمی‌تاباند. بنا به تجربۀ تاریخی، شرایط اجتماعی نیز بسان عوامل جمعیت‌شناختی و اجتماعی-اقتصادی‌ای چون جنسیت، نژاد، درآمد، و وضع جغرافیایی در امید به زندگی تأثیر می‌گذارد. این عوامل طیف متنوعی از امید به زندگی را در میان جمعیت‌های مختلف و نیز در درون جمعیتی خاص پدید می‌آورد. تفاوت در نرخ‌های مرگ‌ومیر معمولاً معلول توسعهٔ نابرابر کشورهاست، حال‌آنکه تفاوت‌های درون‌جمعیتی معیّن بازتابی است از نابرابری یا قشربندی اجتماعی. درحال‌حاضر، کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای درحال‌توسعه از حیث امید به زندگی تفاوت فاحشی با هم دارند. جمعیت کشورهای درحال‌توسعه از منابع بهداشتی عمومی بی‌بهره‌اند و در معرض سطوح بالایی از بیماری‌های عفونی قرار دارند؛ برای مثال بر اساس گزارش سال 2۰۰۶ «سازمان بهداشت جهانی (دبلیواچ‌اُ)[5]»، درحالی‌که امید به زندگی برای برخی از زنان کشورهای توسعه‌یافته ممکن است به ۸۳ سال برسد، امید به زندگی مردان در افریقای سیاه[6] ‐ که در آنجا اچ‌آی‌وی/ایدز و سایر بیماری‌های واگیردار طی ۱۰ سال گذشته به‌شکل معناداری امید به زندگی را کاهش داده‌اند ‐ کمتر از ۴۵ سال است.

  اگرچه ایالات متحدهٔ امریکا از حیث امید به زندگی در بالاترین رتبه‌ها قرار دارد، در واقع در میان سایر کشورهای صنعتی رتبهٔ پایینی را به خود اختصاص داده است. اگرچه ایالات متحدهٔ امریکا بیش از هر کشور صنعتی دیگری برای سلامت‌بانی هزینه می‌کند، این کشور در سال 2۰۰۶ رتبهٔ ۲۹ را در امید به زندگی و در سال 2۰۰۵ رتبهٔ ۴۳ را در مرگ‌ومیر نوازادن کسب کرد. در سال 2۰۰۶ در پژوهشی که دانشکدهٔ سلامت عمومی دانشگاه هاروارد آن را انجام داد، معلوم شد فاصلۀ میان بیشترین و کمترین امید به زندگی در میان زیرگروه‌های جمعیتی در ایالات متحدهٔ امریکا بیش از ۳۵ سال است. این فاصلۀ چشمگیر نشان‌دهندهٔ نابرابری‌هایی است که رهاورد مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی-اقتصادی از جمله نژاد، جنسیت، توزیع درآمد، و موقعیت جغرافیایی، و نیز پدیده‌هایی همچون نرخ‌های بسیار متفاوت ابتلا به اچ‌آی‌وی، قتل، و موانع رفتاری و فرهنگی سد راه سلامت است؛ عواملی که نرخ دیابت، شیوع بیماری‌های قلبی-عروقی، و مرگ‌های مرتبط با الکل را در گروه‌های خاصی از جمعیت افزایش می‌دهد. از این گذشته، این فاصله از نابرابری‌های ساختاری‌ای که دسترسی به بیمهٔ بهداشت و خدمات پزشکی باکیفیت را محدود می‌کند، و نیز از فقدان خط‌مشی های اجتماعی معطوف به کاهش تفاوت‌های اجتماعی-اقتصادی حکایت می‌کند.  افزون بر عوامل جمعیت‌شناختی و اجتماعی-اقتصادی‌ای که طیف امید به زندگی را گسترش می‌دهد، امید به زندگی افزایش‌یافته چالش‌های تازه‌ای را بر سر راه جمعیت‌هایی قرار می‌دهد که در آنها افزایش طول عمر لزوماً با بهبود کیفیت زندگی همبسته نیست. با پیرشدن جمعیت‌های سراسر دنیا، شیوع بیماری‌های مزمن نیز بیشتر می‌شود و اکنون بسیاری از سازمان‌های بهداشت عمومی میان امید به زندگی و امید به زندگی سالم[7] تفاوت قائل می‌شوند. امید به زندگی سالم را تعداد سال‌هایی که فرد می‌تواند به زندگی‌ای فارغ از ناتوانی، وابستگی به دیگران، یا بیماری امید داشته باشند، تعریف می‌کنند. در سال 2۰۰۰، سازمان بهداشت جهانی شاخص «امید به زندگی تعدیل‌شده با معلولیت (دِیل)»[8] را معرفی کرد که نشان می‌داد نوزاد دختری که در ایالات متحده زاده می‌شود، می‌تواند انتظار ۷۲٫۶ سال زندگی سالم را داشته باشد، حال‌آنکه این رقم برای نوزادان پسر ۶۷٫۵ سال است. شیوع بیماری‌های مزمن در میان جمعیت‌های پیرتر مسائلی همچون افزایش هزینه‌های سلامت‌بانی، پیچیدگی‌های مراقبت‌های طولانی‌مدت، و فشار وارده بر منابع خصوصی و دولتی را پیش می‌کشد. بدون اقدامات پیشگامانه در امر سلامت‌بانی عمومی که می‌تواند عوامل خطرساز برای بیماری‌های مزمن را کاهش دهد، یا اتخاذ خط‌مشی‌های اجتماعی که بتواند جلوی آثار منفی نابرابری ساختاری بر سلامت را بگیرد، تفاوت‌ها در امید به زندگی همچنان نگرانی‌ای در حوزهٔ اجتماعی و سلامت عمومی باقی خواهد ماند. 

و نیز ببینید: نرخ زاد ولد؛ نرخ مرگ‌ومیر؛ پیرشدن جمعیت؛ رشد جمعیت.

بیشتر بخوانید

Anderson, Gerard F. (1997). “In Search of Value: An International Comparison of Cost, Access, and Outcomes”, Health Affairs 16(6): 163-171

Arias, Elizabeth (2006). “United States Life Tables, 2004”, National Vital Statistics Reports 56(9), Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics, Retrieved February 8, 2008 (http://www.cdc.gov/nchs/data/nvsr/nvsr56/nvsr56_09.pdf)

Mathers, Colin D.; Ritu Sadana; Joshua A. Salomon; Christopher J. L. Murray; and Alan D. Lopez (2000). Estimates of DALE for 191 Countries: Methods and Results, Working Paper No. 16. Global Programme on Evidence for Health Policy, Geneva, Switzerland: World Health Organization

Murray, Christopher J. L.; Sandeep C. Kulkarni; Catherine Michaud; Niels Tomijima; Maria T. Bulzacchelli; Terrell J. Iandiorio; and Majid Ezzati (2006). “Eight Americas: Investigating Mortality Disparities across Races, Counties, and Race-Counties in the United States”, PLoS Medicine 3(9): 1513-1524

World Health Organization (2006). “The World Health Report 2006”, Retrieved February 8, 2008 (http://www.who.int/whr/2006/whr06_en.pdf)

  [1] life expectancy

 [2] life table

 [3] National Center for Health Statistics

  [4] graying

[5] World Health Organization

[6] sub-Saharan Africa

[7] healthy life expectancy

 [8] Disability Adjusted Life Expectancy (DALE)