اختلال استرس پساروان‌ضربه (پی‌تی‌اس‌دی) اختلالی روان‌پزشکی است که ممکن است پس از تجربه یا مشاهدهٔ رویدادی روان‌ضربه‌زا، خشونت‌بار، یا جان‌گزا پدید آید. رویدادهای روان‌ضربه‌زا ممکن است خاستگاهی طبیعی یا انسانی داشته باشند. رخدادهای طبیعی ممکن است مواردی چون زلزله‌ها، طوفان‌ها، یا بیماری‌های پزشکی را دربر گیرد؛ رخدادهای انسان‌آفرید مواردی مانند جنگ‌های نظامی، بدرفتاری جنسی یا جسمی با کودکان، تجاوز، شکنجه، خشونت خانگی، یا دست‌درازی را دربر می‌گیرد. برخی از این رخدادهای روان‌ضربه‌زا ممکن است در یک لحظه رخ دهد یا پایدار باشد و فرد را پیاپی در معرض روان‌ضربه قرار دهد. پی‌تی‌اس‌دی معمولاً به‌دلایل گوناگون تشخیص داده نمی‌شود؛ خاصه اگر رخدادهای روان‌ضربه‌زا به‌آسانی رؤیت‌پذیر نباشد یا در گذشته پیش آمده باشد. پی‌تی‌اس‌دی در صورت عدم درمان ممکن است به مسائل اجتماعی دیگر مانند سوءمصرف الکل و مواد مخدر، خودکشی‌گرایی[2]، و خشونت معطوف به عزیزان یا دیگران بینجامد و این موارد هم به‌نوبهٔ خود می‌تواند در وضعیت خانوادگی فرد تأثیر بگذارد، عملکرد شغلی یا تحصیلی را بدتر سازد، و انزوای اجتماعی را افزایش دهد.

  پی‌تی‌اس‌دی وضعیتظ ناتوان‌کننده‌ای است که می‌تواند در هرکسی در هر سنی اثر گذارد و پیامدهای چشمگیری بر بهروزی و کارکرد افراد دارد. داده‌های پیمایش ملی چندابتلایی برآورد می‌کند ۷٫۸ درصد از بزرگسالان ۱۵ تا ۵۴ ساله در زندگی‌شان پی‌تی‌اس‌دی را تجربه کرده‌اند. احتمال مواجهۀ زنان با پی‌تی‌اس‌دی در برهه‌هایی از زندگی‌شان دو برابر بیشتر از مردان (۱۰٫۴ درصد در برابر ۵ درصد) است. میزان شیوع پی‌تی‌اس‌دی در میان کودکان و نوجوانان، بر اساس نمونه‌های گرفته‌شده، بین ۳ درصد تا ۱۴ درصد است. بااین‌حال، در میان کودکانی که عوامل استرس‌زای خاصی را تجربه کرده‌اند، میزان شیوع بسیار بالاتر است؛ برای مثال، ۳۵ درصد از کودکان مبتلا به سرطان و ۵۸ درصد از کودکانی که قربانی هر دو شکل بدرفتاری ‐ جسمی و جنسی ‐ بوده‌اند، ملاک‌های پی‌تی‌اس‌دی را دارند.

سربازان نیز بسیار در معرض خطر پی‌تی‌اس‌دی قرار دارند؛ برای مثال، مطالعات بر روی سربازان جنگ ویتنام نشان داد ۱۹ درصد آنان گرفتار پی‌تی‌اس‌دی شده بودند. سربازانی که از سال 2۰۰2 از عراق و افغانستان بازگشته‌اند، بیش از سربازان بازگشته از سایر مواضع مانند بوسنی، در صدد درمان مشکل روانی‌شان برآمده‌اند. بیش از سه ماه از بازگشت سربازان امریکایی از عراق گذشته بود که ۱۷ درصدشان مشکلاتی را در رابطه با سلامت روانشان گزارش کردند و ۱۲ درصد آنها ملاک‌های تشخیصی پی‌تی‌اس‌دی را داشتند. نظر به شمار نیروهایی که در سال‌های اخیر به عراق و افغانستان اعزام شده‌اند، احتمالاً شمار سربازان مبتلا به پی‌تی‌اس‌دی به‌نحو درخور توجهی افزایش خواهد یافت.

  بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان‌پزشکی امریکا، نشانگان پی‌تی‌اس‌دی در سه دسته می‌گنجد: تجربهٔ مجدد[3]، پرهیز[4]، و برانگیختگی مضاعف[5]. نشانگان تجربهٔ مجدد ممکن است به‌شکل خاطرات گذشته‌نمای[6] مزاحم و بی‌وقفه، کابوس‌ها، یا افکار ترس‌آور تکرارشونده به‌ویژه هنگام مواجهه با رخدادها یا موضوعات یادآور روان‌ضربه ظاهر شود. نشانگان پرهیز کرختی عاطفی، و تلاش‌های پیوسته برای پرهیز از محرک‌های مرتبط با روان‌ضربه را شامل می‌شود. نشانگان برانگیختگی مضاعف آشفتگی خواب، تحریک‌پذیری، دشواری در تمرکز، بیش‌هشیاری[7]، و واکنش‌های ناگهانی و وحشت‌آلود را، که پیش از وقوع روان‌ضربه وجود نداشته‌اند، دربر می‌گیرد. گفتنی است کودکان و نوجوانان بسته به مرحلهٔ رشدشان ممکن است واکنش‌های متفاوتی به روان‌ضربه نشان دهند و نشانگان آنها با گذر زمان تغییر یابد.

  با وجودی که نشانگان پی‌تی‌اس‌دی اغلب تا سه ماه پس از روان‌ضربه آغاز می‌شود، برخی از افراد آغاز با تأخیر را ‐ که در آن، نشانگان ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از روان‌ضربه ظاهر می‌شود و ممکن است تکرار شود ‐ تجربه می‌کنند. در آغاز با تأخیر، نشانگان بیش از شش ماه پس از وقوع تجربهٔ آسیب‌زا ظاهر می‌شوند و پیش‌آگهی آن اغلب بد است. ظهور پی‌تی‌اس‌دی به‌شدت و مدت مواجهه با روان‌ضربه، و ترکیب پیچیده‌ای از عوامل خطرساز و حفاظت‌کننده که می‌تواند در واکنش فرد به روان‌ضربه اثر بگذارد، بستگی دارد.

برای نیمی از مبتلایان به پی‌تی‌اس‌دی بهبودی کامل ظرف سه ماه رخ می‌دهد؛ بااین‌حال برای بسیاری نشانگان بیش از ۱۲ ماه پس از روان‌ضربه باقی می‌ماند. اختلال‌های هم‌زمان مانند اختلال افسردگی حاد و سوء‌مصرف الکل یا سایر مواد مخدر غالباً پی‌تی‌اس‌دی را همراهی می‌کند. گاهی بیماران به پزشک مراقبت اولیه که مراجعه می‌کنند، نشانگانی همچون سردرد، مشکلات معده‌ای-روده‌ای، مشکلات دستگاه ایمنی، درد سینه، یا گیجی دارند. در این موارد، پی‌تی‌اس‌دی ممکن است علت اصلی نشانگان جسمانی باشد، اما تشخیص آن بدون بررسی کامل تاریخچهٔ روانی-اجتماعی بیمار ممکن نخواهد بود. معمولاً، به‌محض شناسایی درست پی‌تی‌اس‌دی از درمان شناختی-رفتاری برای کمک به افراد در تغییر افکار و کنش‌هایشان و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای تازه برای مدیریت نشانگانی که می‌تواند در کیفیت زندگی آنها اثر بگذارد، استفاده می‌شود. در درمان پی‌تی‌اس‌دی بسته به دوام و شدت نشانگان، آمیزه‌ای از روان‌درمانی فردی ‐ که توجهش را به نشانگان معطوف می‌کند ‐ گروه‌های همالان حمایتگر و دارودرمانی اثربخش است.

  مطالعات نشان می‌دهد پس از روان‌ضربه، یکی از مداخله‌های آغازین مهم برای آموزش بازمانده و خانواده‌اش دربارهٔ پی‌تی‌اس‌دی و آثار احتمالی واکنش‌های برآمده از روان‌ضربه بر آنان است. این کار به تشخیص این امر که پی‌تی‌اس‌دی اختلالی پزشکی است که تحت فشار شدید روان‌ضربه رخ می‌دهد کمک و مسیر را برای درمانی اثربخش باز می‌کند. تشخیص، ارزیابی، و درمان زودهنگام برای کاهش آثار روان‌ضربه اهمیت اساسی دارد. پژوهش‌ها نشان داده است مداخلهٔ بی‌درنگ پس از روان‌ضربه ممکن است برخی از نشانگان را کاهش دهد و احتمالاً از شکل‌گیری اختلال جلوگیری کند. پس از حمله‌های ۱۱ سپتامبر سال 2۰۰۱ به «مرکز تجارت جهانی»[8]، «ادارهٔ سلامت روان ایالت نیویورک»[9]، خدمات رایگان مشاورهٔ زمان بحران را برای مردم نیویورک سیتی و شهرهای اطراف آن، از جمله مناطقی که نوعاً از خدمات عمومی سلامت روان عمومی بی‌بهره‌اند، فراهم آورد. این انعطاف‌پذیری سازمان سلامت روان ایالت نیویورک سبب شد در قیاس با آنچه در شرایط عادی امکان‌پذیر بوده است، افراد بسیار بیشتری بتوانند خدمات دریافت کنند. اگرچه پیش‌بینی چنین رخدادهای روان‌ضربه‌زایی ممکن نیست، آمادگی سازمان‌های محلی، ایالتی، و فدرال برای واکنش سریع به آنها، ممکن است در کاهش آثار روان‌ضربه مؤثر باشد.

و نیز ببینید: کودک‌آزاری؛ کودک‌آزاری جنسی؛ آزار شریک جنسی؛ دست‌درازی؛ بلایا؛ خشونت خانگی؛ کشتار جمعی؛ سلامت روان؛ قتل؛ روسپیگری کودکان؛ تجاوز؛ خشونت؛ و جنگ.

بیشتر بخوانید

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., text rev. Washington, DC: American Psychiatric Association

Foa, Edna B., Terence M. Keane, and Matthew J. Friedman, eds. (2000). Effective Treatments for PTSD: Practice Guidelines from the International Society for Traumatic Stress Studies, New York: Guilford

Institute of Medicine Subcommittee on Posttraumatic Stress Disorder of the Committee on Gulf War and Health: Physiologic, Psychologic, and Psychosocial Effects of Deployment-Related Stress (2006). Posttraumatic Stress Disorder: Diagnosis and Assessment, Washington, DC: National Academies Press

  [1] post-traumatic stress disorder (PTSD)

[2] suicidality

 [3] reexperiencing

 [4] avoidance

 [5] increased arousal

 [6] flashback

 [7] hypervigilance

 [8] World Trade Center

 [9] New York State Office of Mental Health