نژادپرستی زیست­ محیطی[1] اشاره به توزیع نامتناسب خطرات زیست­ محیطی و تجهیزات سمی حاصل از سیاست ­ها و مقررات دولتی یا شرکتی دارد که تعمداً جوامع فقیر و اقلیت را هدف قرار می­ دهد. مطالعه اولیه سال 1987 باعنوان پسماند­های سمی و نژاد در ایالات متحده[3]، که توسط کمیسیون عدالت جنسیتی کلیسای متحد مسیحی[4] اجرا شد، نشان داد که نژاد مهمترین متغیر در مورد تصمیم ­گیری در مورد مکان استقرار تجهیزات پسماند­های خطرناک است. تحقیق بعدی تا حد زیادی تأیید کرد که نژاد حتی مهم تر از طبقه اقتصادی، قوی­ترین پیش­ بینی‌کننده مکان­ یابی تجهیزات تولیدکننده پسماند است. در واقع، نژادپرستی زیست ­محیطی را می­ توان به‌منزله انعکاس­ دهنده الگوهای کنونی نابرابری اجتماعی تلقی کرد؛ آلوده­ ترین جوامع آنهایی هستند که ساکنان آن پایگاه اقتصادی اجتماعی پایینی دارند.  توزیع جغرافیایی پراکندۀ خطرات زیست ­محیطی به این معناست که احتمال دارد تجهیزات سمی که سطوح بالایی از آلودگی را ساطع می­ کنند، قرار است که در نزدیک محله‌هایی قرار بگیرند که ارزش دارایی‌های آنها اندک و جمعیت اقلیت زیادی در آنجا ساکن باشند. احتمال اینکه افراد ساکن این محله‌ها در معرض سطوح غیرعادی و زیاد آلودگی قرار بگیرند و در شغل‌هایی مشغول کار باشند که آنها را در معرض افزایش خطرات زیست ­محیطی قرار دهد بیشتر است. به‌علاوه، کودکان به‌طور ویژه­ای در برابر ریسک­ سلامت ناشی از سطوح بالاتر آلودگی آسیب ­پذیر قرار دارند؛ میزان ابتلای کودکانی که در مناطق بسیار آلوده زندگی می­ کنند به بیماری­ هایی از قبیل آسم، مسمومیت سربی، سرطان خون، انسفالیت[5] در حال افزایش است. درحالی‌که بسیاری از آلوده­ ترین مناطق را می­توان در اطراف محله‌های شهری مشاهده کرد - به‌عنوان مثال، «خیابان سرطان[6]» در مجاورت رودخانه می‌سی‌سی‌پی نزدیک بتن روژ[7]، لویزانا- پسماند­های هسته­ ای و مواد سمی و سایر زباله‌ها اغلب در محله­ آمریکایی­ های بومی دفن می­ شوند، که آنها به‌طور ویژه­ای آسیب‌پذیرند زیرا جزءِ حوزه قضایی دولت محسوب نمی ­شوند. مقررات زیست­ محیطی در مورد زمین­ های بومی آمریکا چندان سخت­گیر نیستند، و همین امر آنها را به نخستین مکان برای دفن پسماند­های هسته­ ای، زمین­ های دفن پسماند و دیگر تجهیزات سمی تبدیل کرده است.  

حامیان عدالت زیست ­محیطی معتقدند که تجهیزات سمّی بیشتر در جوامع غیر سفیدپوست قرار داده می ­شوند؛ زیرا احتمال اینکه این مناطق فقیر باشند، بیشتر است و ساکنان این مناطق از حقوق خود محروم هستند، قدرت سیاسی اندکی دارند و حداقل میزان مقاومت را از خود نشان می­ دهند. به علاوه، تحقیقات نشان می­ دهد که جوامع اقلیت حمایت کمتری از اعمال قوانین زیست­ محیطی دریافت می­ کنند. طبق گزارش سال 1992 در مجله قانون ملی[8]، کیفر انباشت پسماند­های خطرناک در جوامع سفیدپوست 500 درصد بالاتر بود، و کیفر تخلف از قانون آلودگی در جوامع سفیدپوست نسبت به جوامعی که اکثریت جمعیت آن اقلیت بودند تقریباً 50 درصد بیشتر بوده است. حامیان عدالت زیست ­محیطی معتقدند که این اختلاف، که بدون توجه به این که آیا این اجتماعات متعلق به طبقه متوسط هستند یا خیر اتفاق می­افتد، نتیجۀ مقررات دولتی است که به شیوه­ای تبعیض ­آمیز اجرا می­ شود.

  با این حال منتقدان نشان می­ دهند که هیچ نوع تبعیضی درباره مکان ­یابی تجهیزات پسماند­های سمّی وجود ندارد و درعوض معتقدند که درنهایت نیروهای بازار تعیین می­ کنند که مکان ­های دفن مواد سمی در کجا واقع شوند. در نتیجه، دستگاه‌های زباله­ سوز، مکان‌های دفن زباله و دیگر تجهیزات پسماند در مناطقی که زمین ارزان‌تر است یافت می ­شوند. این مناطق به‌نوبه‌خود، در جایی واقع شده­اند که مسکنِ ارزان برای خانواده‌های کم­ درآمد قرار دارند. از این‌رو، منتقدان معتقدند که تجهیزات مواد سمّی به شکل نابرابر در جوامع فقیر و اقلیت­ ها واقع نشده­ اند، بلکه فقرا و رنگین­ پوستان تمایل دارند در چنین مکان­ هایی ساکن شوند، زیرا این مناطق دارای خانه‌هایی است که بیشترین سازگاری مالی را با وضعیت آنها دارد. با این حال، فعالان عدالت زیست­محیطی، منتقد رویکرد نیروهای بازار هستند و معتقدند که فقرا و اقلیت‌ها فاقد انتخاب عقلانی و آزاد برای زندگی در این نوع مناطق هستند؛ جایی که دارای بیشترین میزان ریسک ناشی از خطرات زیست­ محیطی است.

  همچنین حامیان استدلال می­کنند که اثرات نیمبی­ گرایی (برگرفته از حروف اول کلمات برای «نه در حیاط من»)، اثرات نابرابر خطرات زیست­ محیطی را بر اقلیت­ های نژادی تشدید کرده است. درحالی‌که جوامع طبقات متوسط و بالا قدرت سیاسی را برای متوقف‌کردن ورود تجهیزات پسماند­های خطرناک به نمایش گذاشته ­اند، این موفقیت­ ها به افزایش توسعه مکان ­های مواد سمّی در محل زندگی فقرا و اقلیت­ها منجر شده است. بر مبنای رأی دیوان عالی در سال 2001 در مورد پرونده الکساندر علیه ساندوال[9]، 532 ایالت متحده 275، افراد از پیگیری قانونی مقررات فدرالی که اثرات نژادی نابرابر را منع می­ کند، ناتوان هستند. به عبارت دیگر، نشان‌دادن صدمات یا اثرات تبعیضی به‌عنوان سندی از نژادپرستی زیست­ محیطی کافی نیست. درعوض، دادگاه نیز نیاز به شواهدی از نیت تبعیض دارد، یعنی افراد باید ثابت کنند که آنها به‌طور نامتناسبی تحت تأثیر صدمات زیست­ محیطی ناشی از اعمال تبعیض هدفمند قرار گرفته اند. به علت اینکه بیشتر جوامع فقیر و اقلیت فاقد منابع مالی و قدرت سیاسی مورد نیاز برای حفظ چالش قانونی در برابر آلاینده‌ها هستند، بسیاری از حامیان عدالت زیست­محیطی معتقدند که قوانین و مقررات موجود به‌سادگی در خدمت حفظ وضع موجود است.

به امید ایجاد تغییر، شاهد این هستیم که جنبش عدالت زیست­ محیطی حمایت بیشتری از کنشگران به عمل می ­آورد؛ که این امر سبب توانمندی مناطقی می­ شود که به‌طور سنتی منفعل و به حاشیه رانده شده بودند. به‌لحاظ تاریخی، کنشگران محیط زیست می­ کوشند تا مانع از مکان­یابی برای پسماندهای خطرناک بدون ایجاد رابطه یا مشورت با افرادی شوند که در جوامعی زندگی می­ کنند که بیش از همه از حضور سموم زیان­ آور متأثر می­ شوند. با این حال، سازمان­ های عدالت زیست­ محیطی مردمی به‌طور ویژه به مردمی توجه دارند که در مکان ­هایی زندگی می­ کنند که تخریب محیط زیست آنها را تحت تأثیر قرار داده است. هدف آنان، تشویق ساکنان نواحی دارای محرومیت تاریخی به مشارکت فعالانه علیه مکان­ یابی پسامدهای سمّی در مجاورت آنهاست. همچنان که جنگ علیه نژادپرستی زیست­ محیطی برای تکامل در سطح مردم ادامه دارد، این امیدواری وجود دارد که اقلیت‌ها و فقرایی که در جوامع حاشیه­ ای زندگی می­ کنند، تلاش کنند تا صدایی برجسته ­تر در مبارزه برای عدالت زیست‌محیطی داشته باشند.

همچنین نگاه کنید به: تبعیض؛ تبعیض نهادی؛ محیط­زیست، پسماند­های خطرناک؛ آلودگی محیط­زیست؛ تخریب محیط زیست؛ خطرات زیست­محیطی؛ عدالت زیست­محیطی؛ جنبش زیست ­محیطی؛ نیمبی­ گرایی؛ نژاد.

منابع برای مطالعه بیشتر:

Cole, Luke W. and Sheila R. Foster. 2001. From the Ground Up: Environmental Racism and the Rise of the Environmental Justice Movement. New York: New York University Press.

Lester, James P., David W. Allen, and Kelly M. Hill. 2001. Environmental Injustice in the United States: Myths and Realities. Boulder, CO: Westview.

Visgilio, Gerald R. and Diana M. Whitelaw, eds. 2003. Our Backyard: A Quest for Environmental Justice. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.

Westra, Laura and Bill E. Lawson, eds. 2001. Faces of Environmental Racism: Confronting Issues of Global Justice. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.

   [1]. environmental racism

 [2]. Ray Maratea

[3]. Toxic Waste and Race in the United States

[4]. United Church of Christ’s Commission for Racial Justice

[5]. encephalitis

[6]. Cancer alley

[7]. Baton Rouge

[8]. National Law Journal

[9]. Alexander v. Sandoval