فقر جهانی کودکان[1]،  بنا به گزارش «صندوق کودکان ملل متحد»[2]، در جهان کنونی، نزدیک 1 میلیارد کودک در فقر زندگی می‌کنند. از این کودکان، 674 میلیون تن در فقر مطلق به‌سر می‌برند. افزون‌براین، «سازمان بین‌المللی کار»[3] تخمین زد که 218 میلیون کودک به کارهای غیرقانونی، خطرناک یا بهره‌کشانه مشغول هستند. «برنامۀ مشترک ملل متحد راجع به اچ.آی.وی/ایدز»[4] تخمین زده است که 143 میلیون یتیم در افریقا، امریکای لاتین، آسیا و کارائیب زندگی می‌کنند و اینکه در هر دقیقه یک کودک زیر 15 سال در اثر ایدز جان خود را از دست می‌دهد. «سازمان جهانی بهداشت»[5] برآورد کرد که بیش از 10 میلیون کودک زیر 5 سال، هرساله از بیکاری‌های پیشگیری‌پذیر یا درمان‌پذیری مانند اسهال، مالاریا، سرخک و سینه‌پهلو می‌میرند و بیش از نصف این رقم از سوءتغذیه. چنان‌که این آمارها نشان می‌دهند، پیداست که میلیون‌ها کودک در سراسر جهان در فقر زندگی می‌کنند و در معرض طرد، آسیب‌پذیری، بیماری و بهره‌کشی هستند.  بااین‌حال، فقر کودکان پدیده‌ای منحصر به جهان درحال‌توسعه نیست و در جهان توسعه‌یافته نیز روبه‌افزایش است. به گزارش یونیسف، از دست‌کم سال 2000، در 17 کشور از 24 کشور عضو «سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی (اُ.ای.سی‌.دی)»[6] سهم کودکانی که در فقر به‌سر می‌برند، افزایش یافته است. ترکیبی از سه عامل، خط فقر در این کشورها را تعیین می‌کند: جریان‌های اجتماعی، شرایط بازار کار و خط‌مشی‌های دولت. شوربختانه، تعهدات ناظر بر کاهش فقر کودکان در کشورهای عضو اُ.ای.سی.دی اغلب با منابع یا مخارج اجتماعی منطبق نیست.   فقر و آسیب‌پذیری

فقر استاندارد پایین و پایداری از زندگی و فقدان منابع است. درواقع، فقر، گرسنگی؛ نداشتن سرپناه؛ دسترسی‌نداشتن به مراقبت پزشکی؛ محرومیت از آموزش؛ بیکاری؛ بی‌قدرتی و فقدان عاملیت سیاسی و آزادی است. افزون‌براین، میان فقر و آسیب‌پذیری، پیوندی ذاتی وجود دارد. از آنجا که کودکان در حال رشد و بالیدن هستند و بقایشان وابسته به بزرگسالان است، به‌طور خاص از تأثیرات فقر تأثیر می‌پذیرند. کودکان عمیقاً اثرات فقر -از محرومیت از کالاها و خدمات گرفته تا جدایی، داغ و تحقیری که در پی دارد- را احساس می‌کنند؛ بنابراین، هرکوششی برای رفع فقر کودکان، بایستی به این مشکل که هم با نیازهای جسمی و هم روانی-اجتماعی سروکار دارد، کل‌نگرانه نظر کند.

اهداف توسعۀ هزاره

  جامعۀ بین‌المللی «اهداف توسعۀ هزاره (ام.دی.جی‌ها)»[7]، یعنی نیاز به ریشه‌کن‌کردن فقر، دسترسی جهانی به آموزش، ارتقای برابری جنسیتی و توانمند ساختن زنان، کاهش مرگ‌ومیر کودکان، بهبود سلامتی مادران، مقابله با بیماری‌ها، تضمین تداوم‌پذیری محیط‌زیست، و ایجاد مشارکتی جهانی برای توسعه را به‌رسمیت شناخت و تعهد کرد که تا سال 2015 به آن‌ها دست یابد. این اهداف، چارچوبی هستند برای سنجش پیشرفت، چراکه نیل به این اهداف، تأثیر مثبت چشمگیری بر زندگی میلیون‌ها کودک در سراسر جهان می‌گذارد. 

بااین‌حال، راهبردهای کنونی کاهش فقر، به فقیرترین‌ها و آسیب‌پذیرترین‌ها دسترسی ندارند. در حال حاضر، بیشتر کشورها امکان نیل به ام.دی.جی‌ها را ندارند، خاصه آن اهدافی که معطوف به فقیرترین اقشارند. در برخی کشورها نمودگارها منفی‌اند و برآیندها معکوس شده‌اند؛ بنابراین نیل به ام.دی.جی‌ها تا سال 2015، به‌ویژه برای کودکان، نیازمند مشارکت جهانی تازه و نوآورانه -مشارکت دولت، سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های غیردولتی، بخش خصوصی و افراد- است. بسیاری از کشورهای فقیر، به منظور نیل به ام.دی.جی‌ها، نیازمند کمک مالی و فنی هستند و چشم‌انتظار بخشندگی کشورهای ثروتمند در این زمینه‌اند. کشورهای ثروتمند و بخشنده نیز بایستی به نوبۀ خود به نیازهای کشورهای فقیرتر پاسخ دهند.

1- نوجوانان: کودکان فراموش‌شده

گرچه کودکان بالای 12 سال، 30درصد کودکان گروه سنی صفر تا 18 سال در کشورهای درحال‌توسعه را تشکیل می‌دهند، ولی کمترین توجه به آن‌ها می‌شود. نوجوانان از این امور آسیب می‌بینند: بیکاری و بطالت؛ دسترسی‌نداشتن به مدرسه و نماندن در مدرسه؛ روی‌آوردن به رفتارهای خطرناک (بارداری زودهنگام، اچ.آی.وی/ایدز، خشونت و جرم)؛ نداشتن مهارت زیاد و امید به پیشرفت؛ مشارکت اجتماعی محدود.

در بسیاری از کشورهای فقیر، در فراهم‌کردن آموزش ابتدایی برای کودکان، پیشرفت‌هایی رخ داده است. بااین‌حال، این نظام‌های آموزشی سازوبرگ لازم برای برآوردن نیازهای آموزشی نوجوانان را ندارند. امروزه، چالش بزرگ پیش روی بسیاری از کشورها، ممکن‌ساختن دسترسی به آموزش متوسطه، به‌ویژه مدارس راهنمایی است. گفتنی است، نزدیک نیمی از کل بیکاری‌ها، مربوط به نوجوانان در سن اشتغال است. نرخ بیکاری آنان 2 تا 3برابر نرخ بیکاری بزرگسالان است.

نظر به اندازه و آسیب‌پذیری این گروه از نوجوان در سراسر جهان و خطرهایی که پیش رویشان است، بذل توجه و ایجاد برنامه‌های هدفمند برای رفع مشکلات آن‌ها، مانند برنامه‌های مشوق رفتار سالم و مهارت‌های زندگی و نیز برنامه‌های آموزش شغلی رسمی و غیررسمی، ضرورت دارد. اگر دولت‌ها نتوانند نیازهای نوجوانان‌شان را برآورند، ممکن است تنش‌های اجتماعی در سراسر جهان افزایش یابد.

2- مقابله با فقر کودکان

بانک جهانی برآن است که کودکان تنها زمانی می‌توانند شکوفا شوند که افزون بر سواد، به مهارت‌های پیشرفته مجهز باشند. آن‌ها به منظور سالم‌ماندن، باید با چالش‌های بیماری‌های جدیدی چون بیماری‌های آمیزشی مسری و فربهی روبه‌رو شوند. اطمینان‌یافتن از اینکه راه پیشرفت کودکان در آینده هموار شده است، برای کاهش فقر و افزایش رشد اقتصادی اهمیت حیاتی دارد. ازدست‌دادن فرصت آموزش و آماده‌سازی کودکان و سرمایه‌گذاری روی آنان، در آینده هزینه‌های گزاف به‌بار خواهد آورد. به هر روی، فقر و آسیب‌پذیری کاهش نمی‌یابد، مگر اینکه بزرگسالان و کودکان به خدمات و حمایت‌های اجتماعی دسترسی داشته باشند.

والدین و مراقبان فقیر، به منظور مقابله با فقر کودکان، بایستی خود به‌ مانند افراد دیگر، به فرصت‌های شغلی دسترسی داشته باشند. کودکان و نوجوانان بایستی به سلامت‌بانی و امنیت و آموزش رایگان، باکیفیت و مؤثر دسترسی داشته باشند. نوجوانان بایستی از آموزش مهارت‌های زندگی و فرصت‌های شغلی بهره‌مند باشند. دولت‌ها باید دسترسی جملگی کودکان، خاصه کودکان فقیر و آسیب‌پذیر به خدمات اساسی (غذا، آب پاکیزه، سرپناه و غیره) و حمایت‌های اجتماعی را تضمین کنند و حقوق‌شان را محترم شمرند و از این حقوق صیانت کنند.   

و نیز ببینید: ناامنی غذایی و گرسنگی؛ اچ.آی.وی/ایدز و رسیدن آن به جمعیت‌های پرخطر؛ بی‌سوادی بزرگسالان در کشورهای توسعه‌یافته؛ بی‌سوادی بزرگسالان در کشورهای درحال‌توسعه؛ فقر

بیشتر بخوانید

- Gordon, David, Shailen Nandy, Christina Pantazis, Simon Pemberton, and Peter Townsend. 2003. Child Poverty in the Developing World. Bristol, England: Policy Press

- International Labor Organization. 2006. The End of Child Labour: Within Reach. Geneva, Switzerland: International Labor Office. UNICEF. 2005. The State of the World’s Children 2006: Excluded and Invisible. New York: UNICEF

- UNICEF Innocenti Research Centre. 2005. Report Card No. 6: Child Poverty in Rich Countries. Florence, Italy: UNICEF Innocenti Research Centre

- Wordsworth, Daniel, Mark McPeak, and Thomas Feeny. 2005. Understanding Children’s Experience of Poverty: An Introduction to the DEV Framework. Richmond, VA: Christian Children’s Fund

- World Bank. 2006. World Development Report 2007: Development and the Next Generation. Washington, DC: World Bank

 [1] poverty, children worldwide

[2] UN Children’s Fund

[3] International Labor Organization

[4] Joint UN Program on HIV/AIDS

[5] World Health Organization

[6] Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)

[7] Millennium Development Goals (MDGs)