در ایالات‌ متحده، تصادفات وسایل نقلیه، بیش از هر پدیدۀ مدرن دیگری مرگ‌ومیر و صدمات معلویت‌آور به‌جا می‌گذارد و امروزه تنها عدۀ اندکی این واقعیت را نادیده می‌گیرند که رانندگان مست، هم برای خود و هم برای دیگران، خطرآفرین هستند. مرگ‌ومیر و صدماتی که رانندگی در حال مستی [1]به‌بار می‌آورد، بارها گریبان قربانیان بی‌گناه را گرفته است؛ از آنجا که هیچ توجیهی برای رانندگی در حال مستی وجود ندارد، این رخدادها به‌طور خاص بیهوده و غم‌انگیزند؛ اما به‌رسمیت‌شناختن گستردۀ مشکلات مرتبط با رانندگان مست، به آسانی به ایجاد راهبرهای مؤثر برخورد با این رانندگان نیانجامیده است؛ درحقیقت، این مسئله، همچنان محل مناقشه است، حتی گاهی پیرامون مسائل بنیادی، مانند تعریف اصطلاح «رانندگی در حال مستی»، میان پژوهشگران، فعالان، صنعت و دولت منازعات پرشور و حرارتی درگرفته است. با وجود این، درزمینۀ پیشگیری از مرگ‌ومیر ناشی از رانندگی در حال‌ مستی، گام‌های بلندی برداشته شده است؛ ازجمله دغدغه‌ها در این زمینه، کاهش رانندگی در حال مستی و یافتن ابزارهای تازه برای موفقیت بیشتر در امر پیشگیری است.

  رانندگی در حال مستی، رانندگی پس از مست‌شدن با الکل است؛ حالتی که به‌فرض یکسان‌بودن سایر شرایط راننده را بیش از حالت عادی در معرض خطر تصادم قرار می‌دهد. این اصطلاح، از تعریفی حقوقی که شناسایی عیب از سوی مجری قانون را شرط می‌کند یا از تعریف رانندگیِ تحت تأثیر الکل (دی.یو.آی)[2]، برمبنای غلظت الکل در خون (بی.ای.سی)[3]، عام‌تر است. هر ایالتی، تعریف خاص خود را از دی.یو.آی و رانندگی معیوب (دی.دبلیو.آی)[4] دارد. مراد «سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگ‌راه‌ها (ان.اچ.تی.اس.ای)»[5] از اصطلاح «تصادف مرتبط با الکل»، تصادفی است که بی.اِی.سیِ دست‌کم یک سواره، پیاده یا دوچرخه‌سوار برابر با 01/0 (گرم/دسی‌لیتر) یا بیش از این مقدار باشد. آمارهای این مدخل، برای دوری از سردرگمی، اصطلاحات و تعاریف مندرج در منبع‌شان را هم دربرمی‌گیرند.

  ان.اچ.تی.اس.ای، مرگ‌ومیرهای ترافیکی مرتبط با الکل را در یک پایگاه داده، - «سامانۀ گزارش تحلیل مرگ‌ومیر (فارس)»[6] کنونی و «سامانۀ گزارش حوادث مرگ‌بار»[7] سابق- گردمی‌آورد. فارس منبعی ارزشمند برای فهم رواج رانندگی در حال مستی در ایالات متحده است. هریک از ایالت‌ها، تصادفات جاده‌ای مرگ‌بارش و نیز جزئیات مهم دربارۀ رانندگان، سرنشینان دیگر خودرو، خودروها و خود تصادف را به این سامانه گزارش می‌دهد. نتایج الکل‌سنجی‌ها نیز در مجموعه داده‌های راجع به راننده، آورده می‌شود. ان.اچ.تی.اس.اِی، جای خالی داده‌های گم‌شده را با گزارش‌های ایالت‌ها پرمی‌کند.

 بنا بر تحلیل ان.اچ.تی.اس.اِی، در سال 2005، تصادفات مرتبط با الکل، 16885 کشته به‌جای گذاشت. بیشتر این تصادفات (3/85درصد) را رانندگانی ایجاد کردند که بی.ای.سی‌شان 08/0 (گرم در دسی‌لیتر) یا بیشتر مرتبط بود. به‌واقع، مسبب بیش از نیمی از تصادفات (6/57درصد) رانندگانی بودند که بی‌.ای.سی 15/0 یا بیشتر داشتند. مردان و 20 تا 39 سالگان به‌شکلی نامتناسب در معرض خطر تصادفات مرگ‌بار مرتبط با الکل‌اند. موتورسیکلت‌ها نیز حضور بسیار پررنگی در تصادف‌های مرتبط با الکل دارند.

فیزیولوژی

الکل معمولاً به‌سرعت به‌وسیلۀ معده و روده جذب می‌شود و ظرف 20 دقیقۀ پس از مصرف، وارد جریان خون می‌شود. البته غذای داخل معده، سرعت جذب الکل را کاهش می‌دهد. غلظت الکل در خون، بر اساس مقدار الکل در هر دسی‌لیتر خون (گرم/دسی‌لیتر) اندازه‌گیری می‌شود. این نسبت را اغلب غلظت الکل در خون می‌خوانند (بی.اس.سی). فرمول‌های بسیاری را می‌توان برای برآورد بی.ای.سی برآمده از مصرف مقادیر مختلف الکل به‌کار برد. بی.ای.سی.ای که درنتیجۀ مصرف الکل به‌دست می‌آید به فیزیولوژی نوشنده (ازجمله وزن و جنسیت)، مقدار الکل مصرف‌شده و زمانی که صرف مصرف الکل شده است، بستگی دارد. زمان دو نقش ایفا می‌کند: میزان جذب الکل و مدت زمان دفع الکل به‌وسیلۀ کبد.

  در سال 2000، کنگرۀ ایالات‌ متحده، ایالت‌ها را واداشت که حد قانونی 08/0 گرم/دسی‌لیتر را برای بی.ای.سی ملاک قرار دهند. از آن پس، همۀ ایالت‌ها این استاندارد را به‌کار گرفتند و بسیاری از ایالت‌ها بی.ای.سی را از حد پیشینش، یعنی 10/0 کمتر کردند. همچنین، قوانین لازم‌الاجرای «نابردباری»[8] داشتن بی.ای.سی برای رانندگان زیر 21 سال را مطلقاً ممنوع کرده است.

  میزان عیب برآمده از الکل، پیوند مستقیمی با بی.ای.سی دارد، گرچه افراد، بسته به غلظت الکلی که برای مشاهدۀ سطح خاصی از عیب لازم است، با هم فرق دارند. مشاهدۀ اثرات سطوح پایین بی.ای.سی (زیر 04/0 گرم/دسی‌لیتر)، بدون توجه به ارزیابی عملکرد خط صفر دشوار است. به‌طور کلی، این نقایص با تضعیف توجه و کارکردهای شناختی همراه است. این عیب‌ها گرچه ملایم‌اند، اما ممکن است احتمال تصادفاتی که به‌ظاهر این سطوح بی.ای.سی را پدید می‌آورند، بیافزاید؛ چراکه رانندگی رفتاری است که مستلزم توان تقسیم توجه میان چند کار مهم است.

در بی.ای.سی‌های میانه (05/0 تا 08/0 گرم/دسی‌لیتر)، عیب‌شناختی مشهودتر است و نه تنها بر توجه، بلکه بر قضاوت نیز اثر می‌گذارد. برخی از نوشندگان در این سطح، دچار عیب حرکتی چشمگیری نیز می‌شوند. بالاتر از بی.ای.سی 08/0، مشکلات مرتبط با هماهنگی حرکتی، معمولاً مشهود است. عیب توجه که شدید می‌شود، عیب ادراکی هم ممکن است سربرآورد. وقتی کوشش شناختی برای درنظر گرفتن گزینه‌های بدیل در فرایند تصمیم‌گیری بیش‌ازحد زیاد است، قضاوت نیز دچار نقص می‌شود.

 پروتوکُل پژوهشی پیشگامانه که به «مطالعۀ گرند رپیدز»[9] مشهور است، افزایش خطر مرتبط با سطوح گوناگون بی.ای.سی را پیش‌بینی کرد. روی رانندگانی که تصادف می‌کردند، الکل‌آزمایی تنفسی انجام شد؛ بنابراین، پژوهشگران توانستند که عوامل بیرونی گوناگون مرتبط با تصادفات را کنترل کنند و نقش الکل را برآورد کنند. داده‌های آن‌ها نشان داد که با بالاتر رفتن بی.ای.سی‌های سنجش‌شده از 04/0 گرم/دسی‌لیتر، احتمال سوانح رانندگی نیز به شکلی آشکار و تصاعدی افزایش پیدا می‌کند. به علل سوانح رانندگی که نظر می‌افکنیم درمی‌یابیم که احتمال نسبی سانحه‌آفرینی بی.ای.سی، 10/0 گرم/دسی‌لیتر بیش از پنج برابر بی.ای.سی صفر تخمین زده شد. بی.ای.سی 16/0 گرم/دسی‌لیتر، احتمال سانحه‌آفرینی 35 برابر می‌شود. نتایج ناخوشایند این مطالعۀ تعیین‌کننده، توجیهی برای به‌کارگیری قوانین مرتبط با سطوح بی.ای.سی در ایالات‌ متحده به‌دست داد.  

  بازشناسی مشکل 

نگرانی‌ها دربارۀ رانندگی در حال مستی، به رواج استفاده از خودرو برمی‌گردد. در اوایل سدۀ بیستم، نوشتارگان جنبش باده‌پرهیزی رانندگی در حال مستی را توجیهی برای پرهیز از الکل قرار دادند. جنبش باده‌پرهیزی در سال 1917، در یکی از نشریاتش اقدام شورای مسابقات «انجمن خودروی امریکا»[10] به ممنوع ساختن استفاده از الکل در میان «رانندگان، مکانیک‌ها و مأموران مسابقات» را ستایش کرد. با‌این‌حال این انجمن، تأسف می‌خورد که الکل همچنان به تماشاگران فروخته می‌شد و خاطرنشان می‌ساخت که خط‌مشی انجمن خودروی امریکا، بازتاباندۀ دغدغۀ ایمنی رانندگی است و علاقه‌ای به آرمان باده‌پرهیزی ندارد. پس از پایان‌یافتن ممنوعیت الکل، جنبش‌های باده‌پرهیزی بار دیگر مسئلۀ رانندگی در حال مستی را همراه با مشکلات اجتماعی دیگری که با الکل در ارتباط‌اند، طرح کرد. «نیروهای متحد کانزاسی مدافع ممنوعیت الکل»[11] در سال 1939، پوسترهایی منتشر کرد با پیام‌هایی از این قبیل که «مرگ مرکب بلامنازع بزرگ‌راه‌ها شده است» و «الکل به رادیاتور تعلق دارد». یکی از نخستین پوسترهای ضدرانندگی در حال مستی که «پروژۀ فدرالی حمایت از هنر»[12] آن‌را در سال 1937 سفارش داد، یک اسکلت، بطری ویسکی و پمپ گازی را تصویر کرده بود که روی آن نوشته شده بود: «مخلوط‌شان نکنید».

  گرچه پژوهش‌های آغازین، خطرهای ذاتی رانندگی در حال مستی را خطرنشان ساختند و برنامه‌های دولتی مبارزه با رانندگی در حال مستی ده‌ها سال تجربه آموخته بودند، از رویکرد جمعی در قبال این مشکل حمایت چندانی نشد، اما این وضع با شکل‌گیری سازمان «مادران مخالف رانندگی در حال مستی (ام.ای.دی.دی)»[13] تغییر کرد. کندی لایتنر[14] که دخترش کَری به‌وسیلۀ راننده‌ای مست کشته شد، پس از آنکه با بی‌تفاوتی مقامات ایالتی مواجه شد، این سازمان را تأسیس کرد. این بی‌تفاوتی سبب ‌شد در ام.ای.دی.دی حس انزجار فزاینده‌ای پدید آید و این سازمان به‌سرعت به سازمانی ملی بدل شود. استفادۀ مؤثر لایتنر از اخبار حوادث تلویزیون، سبب‌ شد آمار تکان‌دهندۀ مرتبط با اثر حقیقی رانندگی در حال مستی به گوش عموم رسد و تلقی عمومی دربارۀ سرشت رانندگی در حال مستی تغییر کند.

 رانندۀ مست رانندگی در حال مستی از مقوله‌های نژادی، قومی، سنی و اجتماعی-اقتصادی فراتر می‌رود. این کار جرمی است که بخش بزرگی از جمعیت ایالات‌ متحده، هرازگاهی مرتکب آن می‌شود. بااین‌حال، الگوهای معین خطر همچنان کمابیش پایدارند. بنا به گزارش «ادارۀ سوءمصرف مخدر و خدمات سلامت ذهن (اس.ای.ام.اچ.اس.ای)»[15]، در سالی که گذشت، رانندگان زن 21 سال به بالا، کمتر از همتایان مردشان رانندگی در حال مستی را گزارش کرده‌اند (4/11درصد درمقابل 22 درصد؛ اس.اس.ام.اچ.اس.دی). این رواج عموماً با افزایش سن کاهش می‌یابد، گرچه به دشواری می‌توان از خطی‌بودن این کاهش یقین یافت. هم داده‌های سازمان «پیمایش ملی پیرامون مصرف مخدر و سلامت (ان.اس.دی.یو.اچ)»[16] و هم داده‌های فارس از کاهش رواج رانندگی در حال مستی به موازات افزایش سن، خبر می‌دهند، گرچه به‌نظر می‌رسد داده‌های مبتنی بر گزارش‌های شخصی ان.اس.دی.یو.اچ دربارة دی.یو.آی (اس.ای.ام.اچ.اس.ای) در قیاس با داده‌های فارس دربارۀ تصادف، شیب تندتری را نشان می‌دهد. رانندگان بومی امریکا و رانندگان سپیدپوست غیرلاتین‌تبار، بیشترین میزان رانندگی در حال مستی را گزارش می‌کنند (اس.ای.ام.اچ.اس.ای).  گرچه بیشتر تصادفات رانندگان مست به تصادف یا دستگیری نمی‌انجامد، این حوادث اغلب زنگ بیدارباشی برای راننده است که رفتار خود را تغییر دهد. بااین‌حال، بخش درخور توجهی از کسانی که به سبب رانندگی تحت تأثیرالکل بازداشت شده‌اند، رانندگانی هستند که پیش‌تر، دست‌کم یک‌بار دستگیر شده بود. تکرار بازداشت، حکایت از آن دارد که رانندگی در حال مستی استمراری دارد که برخی از رانندگان، گسستن آن‌را دشوار می‌یابند. به‌واقع، بیش از نیمی از رانندگان مست در مصاحبه‌شان اعتراف کردند که در برهۀ سپری کردن مجازات دی.یو.آی، بار دیگر دست به ارتکاب همان تخلف زدند.

و نیز ببینید: الکل‌بارگی؛ ممنوعیت الکل؛ جنبش باده‌پرهیزی   

بیشتر بخوانید

- Kelly, Erin, Shane Darke, and Joanne Ross. 2004. “A Review of Drug Use and Driving: Epidemiology, Impairment, Risk Factors and Risk Perception.” Drug and Alcohol Review 23:319–44

- Moskowitz, Herbert. 1973. “Laboratory Studies of the Effects of Alcohol on Some Variables Related to Driving.” Journal of Safety Research 5:185–99

- Ross, H. Laurence. 1982. Deterring the Drinking Driver: Legal Policy and Social Control. Lexington, MA: Lexington Books

- Williams, Allan F. 2006. “Alcohol-Impaired Driving and Its Consequences in the United States: The Past 25 Years.” Journal of Safety Research 37:123–38

  [1] drunk driving

[2] driving under the influence (DUI)

[3] blood alcohol concentration (BAC)

[4] driving while impaired (DWI)

[5] National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA)

 [6] Fatality Analysis Reporting System (FARS)

[7] Fatal Accident Reporting System

[8] zero-tolerance

[9] Grand Rapids Study

[10] American Automoble Assiciation

[11] Kansas United Dry Forces

[12] Federal Arts Project

 [13] Mothers Against Drunk Driving (MADD)

  [14] Candy Lightner

  [15] Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA)

[16] National Survey on Drug Use and Health (NSDUH)