نشست هم‌اندیشی دبیرخانه همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران با ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، 16 آبان 1402 برگزار شد. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به نقل از روابط عمومی ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، این نشست با حضور حجج اسلام والمسلمین کمال‌الدین خداداده، رئیس این ستاد، حمید پارسانیا، دبیر علمی همایش، قاسم زائری، رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، محمدرضا روحانی، جانشین دبیرعلمی همایش و محمدتقی محمدیان، مشاور رئیس و مسئول دبیرخانه شورای سیاستگذاری ستاد کانون‌های مساجد در ساختمان شهید بهشتی این ستاد برگزار شد.

در این نشست قاسم زائری، رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات گزارشی از اقدامات انجام‌شده درخصوص همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران ارائه کرد؛ برگزاری 30 جلسه پیش‌نشست در مرحله اول جلسات با هدف تجربه‌نگاری مساجد موفق، بررسی نظام مسائل مساجد و سیاستگذاری در این حوزه، چاپ حدود 15 کتاب در حوزه تعامل مسجد و جامعه ایرانی، تدوین گزارش‌های رصدی در مورد مسجد در ایران و مسجد در شهرها، ترجمه کتاب و مقالات پیرامون مسجد اجتماعی در جهان اسلام، تدوین مجموعه مقالات مسجد اجتماعی از فصلنامه‌های علمی معتبر و برگزاری جلسات با ارکان همایش به منظور تبادل نظر و گفتگو پیرامون ملاحظات همایش از جمله اقداماتی بود که رئیس پژوهشگاه به آنها اشاره کرد.

در این هم‌اندیشی که حجت الاسلام حمید پارسانیا، دبیر علمی همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران، و محمدرضا روحانی جانشین دبیرعلمی همایش نیز حضور داشتند بر همکاری بیشتر دو مجموعه پژوهشگاه و ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد برای برگزاری مطلوب‌تر همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران تاکید کردند.

 حجت الاسلام حمید پارسانیا با تأکید بر جایگاه بلند مسجد در جامعه دینی، مرکزیت این نهاد مقدس را عامل تکوین و تقویت امنیت و اقتصاد جامعه خواند. وی ضمن اشاره به تعدد ساختارهای متنوع دخیل در امر مسجد، دستیابی به راهکاری جهت هم افزایی این سازمان‌ها را جزو اهداف همایش مذکور بر شمرد که از مسیر تحلیل‌های حوزوی و دانشگاهی محقق خواهد شد؛ دبیر علمی همایش همچنین، ایجاد کتابخانه تخصصی مسجد را نیز یکی از نتایج کاربردی مهم همایش مسجد و نظم اجتماعی در ایران قلمداد نمود.

در ادامه محمدرضا روحانی(جانشین دبیر علمی همایش) ضمن تشکر از میزبانی ستاد کانون های مساجد، پیشنهادهای پژوهشگاه را جهت همکاری بدین شرح بیان نمودند؛1) راه اندازی مرکز پشتیبانی و مشاوره محله با محوریت کانون های فرهنگی هنری مساجد 2) حمایت از جلسات تخصصی علمی در مساجد مهم، مؤثر و فعال(از معرفی مساجد تا زمینه سازی برای ترویج) 3) تکوین جلساتی به منظور دستیابی به مسائل محوری ستاد کانون های مساجد کشور(سفارش مقاله مبتنی بر مسائل مذکور) 4) استفاده از ظرفیت ستاد کانون های مساجد کشور بهره مندی از ذوق هنری کودکان و نوجوانان در موضوع فناوری نرم(فرهنگی) با محوریت مسجد در محله.

حجت الاسلام کمال خداداده رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور نیز دراین نشست با تأکید بر نقش و جایگاه امام جماعت، کانون‌های مساجد و پایگاه بسیج، به‌عنوان سه گانه مهم عملیات در میدان مذکور(مسجد)، به نقش تشکیلاتی ستاد پرداخت. وی مهمترین چالش را مدیریت مسجد با تنظیم اقتضائات جهان جدید تلقی نمود و در ادامه ضمن تبیین جایگاه هیئت اندیشه ورز ستاد کانون های مساجد، مقرر داشت که جلسه ای را پیرامون مسجد و نظم اجتماعی در ایران در هیئت مذکور شکل داده و ضمن تجمیع ایده‌ها زمینه برای ترویج رسانه ای این جلسه در تارگاه همایش فراهم شود. 

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در این نشست با بیان اینکه هر قالبی اعم از همایش و گفتگو بتواند مهجوریت‌های مسجد و راه رفع آنها را بررسی کند سنت حسنه و جزء باقیات صالحیات است، اظهار کرد: قصه مسجد و جامعه نه با اصلاح ساختار حل می شود نه شاید با نگاه هایی که در منظومه‌ای غیر از مسجد شکل می گیرد.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد ادامه داد: بعضاً در رسانه ها این بحث مطرح می شود که مسجد حدود ۲۰ متولی دارد و همین باعث می شود که مساجد کارآمدی لازم را در نظام توحیدی نداشته باشند در پاسخ باید بگویم در مدیریت مسجد اینطور نیست که بتوان دستگاه های متعدد را دخیل کرد لذا برخی نهادهایی که در مسجد حضور دارند بنابر اقتضائات و نیازها شکل گرفته اند برای مثال سازمان بسیج در زمان جنگ تحمیلی به منظور جذب نیروی مردمی در مساجد تشکیل شد و اینچنین هسته های مقاومت محلی در مساجد شکل گرفت.

وی با بیان اینکه بلوع تشکیلاتی که مسجد بعد از انقلاب به آن دست یافته، شگفت آورو  تحسین برانگیز است، گفت: در پی این بلوغ، باری را مساجد در حوزه فرهنگی اعم از سرود، تئاتر و کتابخانه بر دوش داشت به ستاد هماهنگی کانون های مساجد واگذار کردند تا قرائتخانه ها، سرودها و نمایش های مسجدی نظم و سامان بیابد.

حجت الاسلام خداداده با بیان اینکه نباید تولیت دستگاه ها در موضوعات مختلف مسجدی را موازی کاری قلمداد کرد، افزود: وظیفه ارکان مسجد همچون بسیج، کانون فرهنگی هنری و ... کاملاً مشخص است هر یک از اینها مسئولیتی را بر عهده دارند اگر هر یک پای تعهد و مسئولیت های خود بایستند اتفاقات مبارکی رخ می دهد.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه مسئله مسجد با ساختار و سازمان و قرارداد حل نمی شود، تأکید کرد: اگر چنین بود اکنون شاهد وجود برخی آسیب ها نبودیم مثل اینکه مساجد آنطور که باید شکوفا و منشأ اثر نیستند!

وی با اشاره به برگزاری همایش «مسجد و نظم اجتماعی در ایران» به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ابراز کرد: خوب است این همایش به جای پرداخت به ساختارهای مسجدی بررسی کند نرم افزار مدیریت مسجد باید دچار چه تحولی می شد که نشده است؟! امروز هیئت ها خود را با اقتضائات روز تطبیق داده اند و بعضا هیئت های انقلابی و اثرگذار با جمعیت های چندهزار نفری بعضاً برگزار می شوند باید بررسی شود چرا اینها برای جوان و نوجوان جذاب هستند؟

حجت الاسلام خداداده ادامه داد: جایگاه رفیع مسجد به عنوان ساختار دینی و هویتی ما بر کسی پوشیده نیست حال باید دید چرا استقبالی که از هیئت ها می شود، نسبت به مسجد وجود ندارد؟!

وی در ادامه بیان کرد: در پاسخ باید گفت مدیریت مسجد را با اقتضائات امروزی تطبیق نداده ایم این نیازمند اندیشیدن و پژوهش و گفتنمان سازی است خیلی از تناقضات را هنوز رفع نکرده ایم، منظور تناقض ساختاری مثلا میان امام و هیئت امنا یا امام جماعت با بسیج و امثال آن نیست بلکه تناقضات بسیاری در حوزه های مختلف داریم. برای مثال در حوزه اجتماعی باید ببینیم آیا اساساً مسجد نقش اجتماعی دارد و اگر چنین نقشی دارد، می تواند چه نظمی به نظامات فرهنگی دینی اجتماعی محله بدهد؟!

وی تصریح کرد: به نظر می رسد بهتر است همایش «مسجد و نظم اجتماعی در ایران» دنبال ساختار نباشد، بلکه سراغ کارکرد و تشکیلات مسجد به عنوان محلِ تربیت مومن مجاهد انقلابی برود. باید بررسی شود چه امام جماعتی مطلوب مسجد است نباید این نقش به کارآفرینی یا امثال آن محدود شود وظیفه امام، امامت است؛ اگر نقش اجتماعی مساجد در محلات احیاء شود قطعا مسجد محل حضور نوجوانان و جوانان خواهد شد.

حجت الاسلام خداداده تأکید کرد: بزرگ ترین ماموریت نظام دینی این است که نسل دچار تردید شده و در معرضِ حملات نرم دشمن را با مسجد پیوند دهد و مسجد را در زندگی آنها موثر کند البته همه نسل ها باید در مسجد حضور بیابند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به عنوان کسی که سال ها امامت جماعت را تجربه کرده ام می گویم، حتی اگر مشکل ساختار را حل کنیم باز هم مشکل مسجد حل نمی شود بلکه باید ذائقه ای که مسجد را مدیریت می کند به سمت اقتضائات جدید برود و خود را به‌روز کند اگر چنین شود اتفاقات مبارکی در مسجد می افتد.

در ادامه این نشست «محمدتقی محمدیان»، مشاور رئیس و مسئول دبیرخانه شورای سیاستگذاری ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور با تأکید بر لزوم مستندنگاری و  مدیریت دانش در حوزه کارکردهای اجتماعی مسجد، بیان کرد: مسجد در منظومه فکری اعتقادی ما چه در کیان معرفتی اعتقادی و نیز در نظریه فرهنگی، جایگاه بسیاری رفیعی دارد.

وی ادامه داد: بنابر متون اصیل دینی و نگاه امامین انقلاب مسجد را باید در مجموعه ای دارای سه رکن بررسی کرد: نخست آنکه خانه خدا و بیت الله است و همه کارکردهای توحیدی عبادی و نیایشی را می توان در آن احصا و برایش برنامه ریزی کرد؛ ضلع دوم آنکه مسجد پناه مردم و همه کارکردهای اجتماعی در آن قابل احصاء است و دقیقا این چیزی است که در چله دوم انقلاب نیازمند احیای آن هستیم.

محمدیان با اشاره به نقش‌آفرینی مساجد در بحران های طبیعی اجتماعی، ابراز کرد: برای مثال در زلزله سرپل ذهاب بررسی کردیم و مشخص شد در مناطقی که مساجد محور دریافت و توزیع کمک های مردمی بودند زلزلع زدگان از کمک های ارسالی رضایت داشتند و بالعکس در مناطقی که کار بدون محوریت مسجد و کمک مسجدی ها انجام شده بود، رضایتی که باید، از کمک های ارسالی و نیز نحوه توزیع آنها وجود نداشت!

وی تأکید کرد: ضلع سوم آنکه مسجد پایگاه ولایت بوده و همه کارکردهای ولایت در این نهاد قابل احصاء است.

محمدیان در ادامه بیان کرد: زمانی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمع بندی بر این شد که نظام تربیت عناصر فرهنگی هنریِ باورمند به ارزش های انقلابی به مسجد واسپار شود و کانون های مساجد متولی این کار شوند تا استعدادهای محلی شناسایی و توانمندسازی گردد. امروز هم ماموریت ستاد هماهنگی کانون های مساجد ناظر بر این مهم است و در دوره جدید فعالیتی چنین رویکردی با جدیت دنبال می شود.

وی در پایان بیان اینکه آسیب هایی هم وجود دارد، خاطرنشان کرد: از منظر ادبیات دینی اگر آسیب شناسی شود یکی از ایرادهای جدی آن است که مسجد بین دستگاه های متولی محصور شده، اگر رهایی از این حصار رخ دهد بسیاری از مشکلات برطرف می شود. علاوه بر این، نظام تربیتی برای کارگزاران مسجد باید فعال و پویا باشد هر کاری که بتواند عقبه علمیِ کار مسجدی به ویژه در فعالیت های فرهنگی هنری را تأمین کند مورد استقبال و حمایت ما است.