نشست تخصصی «هویت ایرانی در قاب سینما» با هدف بررسی بازنمود هنر و فرهنگ ملی ایران در سینما، دو‏شنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷، با حضور دکتر علی ‏اصغر فهیمی‌فر، دانشیار گروه پژوهش و تاریخ هنر دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس و مسعود سفلایی، عضو هیأت علمی گروه سینما دانشگاه هنر تهران و جمعی از علاقه‌‏مندان این حوزه، در پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

در ابتدای این نشست دکتر فهیمی‌فر در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان مولفه‌های فرهنگی را تبیین کرد، گفت: سینما به‌عنوان یک سازه زیباشناختی به همراه فرهنگ و مولفه‌های فرهنگی از موضوعات بسیار اساسی است که چندین رساله دکتری دررابطه با آن کار شده است ولی تا تبدیل شدن آن‌ها به یک راهکار و رسیدن به مرحله عمل راه طولانی درپیش داریم.

وی افزود: بین اندیشه و تفکر و هنر، یک نسبت مستقیمی وجود دارد؛ یعنی می‌توان گفت ترجمان فرهنگی هنر، اندیشه است. چون اندیشه به صورت متعین و عینی وجود ندارد، لذا زمانی که می‌خواهد به عنوان یک نظام تشکل یافته از گزاره‌ها در جایی متبلور شود، در هنر انعکاس می‌یابد. یعنی هر هنری متناسب با امکانات و یا عدم امکانات خود، آن اندیشه را متبلور و ظاهر می‌کند. هر اندیشه‌‌ای مبنای تولید یک بیان و یا مبنای تولید یک تکنیک است؛ یعنی تکنیک‌ها مدلول و معلول خاستگاه اندیشه‌ای هستند. بنابراین اگر به اندیشه و تفکر بی‌توجه باشیم عملاً قادر نخواهیم بود در عرصه زیبایی‌شناسی حضور داشته باشیم.

دکتر افهمی در ادامه سخنان خود، اندیشه‌های فلسفی، دین، عرفان، اسطوره و سیاست را مهم‌ترین مولفه‌های فرهنگی ایرانی که در هنر تبلور می‌یابد، بیان کرد و افزود: در حال حاضر نیز ما تکثر مولفه‌ها را در هنر داریم ولی در هر دوره‌ای یک مولفه گفتمان غالب می‌شود. از دوران مشروطه به این طرف مولفه‌هایی مطرح شدند که بخشی از آن‎‌ها فرهنگی و بخشی دیگر غیرفرهنگی بودند.

در ادامه این نشست، مسعود سفلایی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر، ابتدا با طرح کردن دو موضوع که «هویت در سینمای ایران یک مفهوم است یا یک واقعیت فراگیر؟» و «هنر سینما هویت‌پذیر است یا خیر؟» بحث خود را آغاز کرد و سپس به عناصر موثر هویت در سینما اشاره کرد و گفت: زبان و ادبیات، پوشش، محل زندگی، غذا و آداب اجتماعی را می‌توان از عناصر موثر هویت در سینما دانست.

وی افزود: هویت در سینما را از سه منظر مضمونی، مفهومی و شکلی نیز بررسی کرد. همچنین گاهی، تاریخ و عناصر تاریخی، عناصر ماهیتی و هویتی می‌شوند که در ساخت فیلم‌ها به آن‌ها بیشتر رجوع می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه به موارد بازنمایی هویت در سینما ازجمله سنت، واقعیت در حال وقوع و باورهای عمومی نیز اشاره کرد و بخش‌هایی از فیلمهای علی حاتمی را نمایش داد.

در پایان نشست، به پرسش حاضران پاسخ داده شد.

گزارش از: فریبا رضایی

گزارش تصویری