نیازمند آثار هنری آگاهی‌بخش هستیم
نشست تخصصی «هنرهای محیطی و زیست محیط ایران» دوشنبه ۲ مهر ۹۷ با حضور دکتر رضا افهمی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، و جمعی از صاحبنظران این حوزه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. دکتر افهمی در ابتدای نشست بحث خود را با این پرسش شروع کرد که آیا هنرهای محیطی می‌توانند آگاهی لازم را در رابطه با محیط زیست‌مان ایجاد کنند تا از این طریق بتوانیم یک حرکت جدید درزمینه محیط زیست داشته باشیم؟ آیا هنرمندانی که در این زمینه کار می‌کنند چنین وظیفه‌ای را دارند؟ اگر چنین وظیفه‌ای را دارند چطور می‌توانند اعتنای زیست‌محیطی را ایجاد کنند؟ و اینکه امکان بهره‌گیری از هنرهای محیطی برای رفع مشکلاتی که ما در کشورمان در عرصه زیست‌محیطی داریم وجود دارد یا خیر؟
دکتر افهمی اظهار داشت: تمام جنبش زیست‌محیطی که در ایران وجود دارد بخش خودجوشی است که به‌نحوی کارایی داشته ولی به یک گفتمان عمومی تبدیل نشده است. بسیاری از محققان خارج از کشور در حوزه هنر که درمورد انقلاب اسلامی صحبت کردند، معتقدند که میدان آزادی تأثیر بسیار زیادی در به پیروزی رسیدن انقلاب ایران داشته است. درواقع میدان آزادی اولین فضای شهری در حوزه هنری بود که مردم را فراخواند تا خودشان را ببینند و مردم، آن‌جا برای اولین بار متوجه شدند که چه قدرت و چه توانایی برای تغییر دارند درحالی که نماد جدید شهر تهران جایی برای گردهمایی نیست و نمی‌تواند جایی برای محاوره اجتماعی باشد.
او گفت: یک اثر هنری می‌تواند پیرامون را به ما بهتر نشان دهد و نیز می‌تواند اعتنای ما را به جهان زیاد کند. هنرمندان در پرتو این کار متوجه شدند که می‌توانند برای فعل و انفعال محیط و هنر معنا بسازند. معنا از طریق کنش محیط و اثر. این رویداد یک ریشه تاریخی دارد و آن «استورهنج» است که یک تأثیر فرهنگی دارد که طلوع و غروب خورشید و اعتدالیت و محیط را نشان می‌دهد. قدیمی‌ترین آثار هنری که انسان به‌وجود آورده است ردپاهایی است که از خودش در طبیعت و محیط برجای گذاشته است. بنابراین هنرمندان جدید این‌بار از خود محیط به‌عنوان اثر هنری استفاده کردند که در پی نشان دادن انرژی و زندگی و حیات درون طبیعت بود که سعی داشت نیروی محیط را به تصویر بکشد.
دکتر افهمی افزود: همه تلاش‌ها و هنرها برای رسیدن به نوعی آگاهی زیست محیطی است؛ آنچه که متأسفانه در جامعه ما بسیار پایین است.
وی به وجود«همبستگی اجتماعی» نیز اشاره کرد و گفت: ما در ایران برای اینکه بتوانیم چیزی را توسعه دهیم نیاز به ایجاد همبستگی داریم که تا همبستگی اجتماعی ایجاد نشود چیزی تغییر نخواهد کرد. وظیفه ایجاد آن را اثر هنری و محیط به گردن دارد. اینکه جایی را ایجاد کنیم که مردم دور هم جمع شوند و باهم مکالمه کنند. یعنی باید این محیط، عمومی باشد تا در مرحله بعد یک جنبش اجتماعی ایجاد شود تا آن نیز تبدیل به یک تفکر مدنی گردد.
این استاد دانشگاه گفت: متأسفانه هیچ وقت بهایی به هنر محیطی ندادیم تا در فضای مردمی اجرا شود. اینکه مردم آن‌ها را ببینند و آن‌ها را آگاه کند. کارهای مکتبی خیلی عالی هستند ولی درنهایت حکم ویدئوی ضبط شده را دارند. آنچه که ما در حال حاضر به آن نیاز داریم آثار هنری هستند که آگاهی بخش‌اند. فرهنگ چیزی زنده و پویا است که مدام ساخته می‌شود. ما باید آموزش زیست‌محیطی داشته باشیم و تنها راه آن هنر است. در جامعه ما یک دغدغه روزمره راجع به فرهنگ وجود ندارد. فرهنگ درحال حاضر بیشتر یک پدیده قالبی است و در جامعه ما انجام همه کارها در حد رفع تکلیف است مثل کارهایی که شهرداری صرفاً برای یک هفته انجام می‌دهد. ما با درک نادرستی از مسائل فرهنگی در برنامه‌ریزی‌های کلان مواجه‌ایم. بنابراین ما نیاز داریم به کسانی که دغدغه زیست‌محیطی داشته باشند.
گزارش از: فریبا رضایی
برای مشاهده گزارش تفصیلی نشست اینجا کلیک کنید.
