چالش‌های ارزیابی وب بررسی شد
نشست تخصصی «اعتبارسنجی اطلاعات وب؛ از مفهوم تا مدل» با هدف بررسی چالش‌های ارزیابی اطلاعات وب، ۱۸ شهریور۱۳۹۷ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
به گزارش شفقنا در این نشست دکترحمید کشاورز، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به موضوع پژوهش خود گفت: با توجه به اینکه کاربران روزبه‌روز نیاز به مهارت‌هایی درباره چگونگی کار کردن با وب دارند و نیز تأثیرگذاری فناوری‌های نوین بر زندگی فکر می‌کنم لازم است تا اعتبار اطلاعات وب در قالب یک پژوهش بررسی و آموزش داده شود. تلاش ما این بود که در قالب این پژوهش بررسی کنیم تا کاربرانی که در محیط وب هستند- مخصوصا کاربران دانشگاهی که از اطلاعات وب برای پروژه‌های دانشگاه استفاده می‌کنند- چگونه این کار را انجام می‌دهند و به بررسی مدل‌سازی رفتار آن‌ها بپردازیم. نقطه‌نظرهای زیادی درباره مفهوم اعتبار سنجی وجود دارد چون این مفهوم یک واژه میان‌رشته‌ای است. مثلاً در رشته ارتباطات، روانشناسی، زبان‌شناسی و علم اطلاعات درباره این مفهوم بسیار صحبت می‌شود. حتی در بحث‌های نرم‌افزاری و طراحی سیستم این مفهوم زیاد به کار گرفته می‌شود چون آن‌ها برایشان اهمیت دارد که چگونه سایتی را طراحی کنند تا برای کاربران قابل اعتبار باشد.
کشاورز افزود: دیدگاه سنتی رشته ارتباطات برای اعتبار اطلاعات سه عامل را مهم می‌دانست؛ اعتبار منبع، اعتبار پیام و اعتبار رسانه. در این دیدگاه اعتبار رسانه در رادیو، روزنامه، تلویزیون و اینترنت معنا پیدا می‌کرد. معمولاً در دیدگاه سنتی سه روش برای ارزیابی اعتبار در نظر گرفته می‌شود. از جمله داوری تخصصی، بررسی صلاحیت نویسنده و بررسی نگارشی و محتوایی پیام. همچنین پنج معیار اساسی دقت، نویسندگی، بی‌طرفی، روزآمدی و پوشش برای اعتبار کاربران وجود دارد. در این پژوهش به مهم‌ترین خطاهای اعتبار هم اشاره‌شده است. که یکی از آن‌ها زودباوری و دیگری دیرباوری است. یعنی کاربر یا اطلاعاتی را خیلی زودباور می‌کند و یا اینکه در پذیرفتنش مقاومت به خرج می‌دهد.
این پژوهشگر با توضیح درباره چالش‌های چنین موضوعاتی گفت: یکی از مسائلی که در حین تحقیقم با آن مواجهه می‌شدم پراکندگی روش‌شناختی برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعاتم بود. مسئله دیگر نو بودن موضوع بود که باعث می‌شود کار برای پژوهشگر از جهت پیدا کردن منبع سخت‌تر شود. چالش دیگر نو بودن محیط‌های رسانه‌ای است. رویکردهای رایج برای روش‌های تحقیق در این پژوهش شامل؛ سیاهه وارسی، پیمایشی و ترکیبی بود.
کشاورز در ادامه به بیان ویژگی‌های روش‌های تحقیق در پژوهش پرداخت: سیاهه وارسی وقت‌گیر، غیر جامع و غیرواقع‌بینانه است. در روش پیمایشی هم امکان پیش‌داوری در طرح سؤالات کیفی نبودن و جامعه غیر معرف وجود دارد. روش بافت مدار که ویژگی‌هایش عبارت‌اند از فراهم آوری منابع داوری و ویراستاری‌شده توسط افرادی مانند کتابداران، آموزشگران و طراحان سایت، مقایسه اطلاعات یافت شده با دیگر سایت‌ها و یا منابع غیر پیوسته‌ای مانند روزنامه‌ها ، مجلات و تأیید اطلاعات توسط سایت‌های دیگر. به نظر می‌رسد رویکردهای بهینه برای چنین پژوهش‌هایی، پژوهش‌های ترکیبی با توجه به عواملی مانند انگیزه، توانایی بستر و رسانه بستگی دارد.
این پژوهشگر در ادامه با اشاره به فایده پژوهش خود بیان کرد: هدف از چنین پژوهشی تدوین مدلی جامع و بومی، تهیه ابزار پژوهش و آموزش، آموزش جستجو و ارزیابی کاربران، آسیب‌شناسی و ارائه راهکار، بهینه‌سازی سیستم‌های جستجو و بازیابی اطلاعات، ارائه چارچوب‌های نظری و مفهومی و ساخت سازه‌های نظری و تجربی است.
کشاورز با توضیح درباره مراحل پژوهش خود گفت: مرحله اول پژوهشم فرا ترکیب بود. یعنی سعی کردم ابتدا فهرست منابع را شناسایی و مشخص کنم و بعد کلیدواژه‌ها را معین کنم و در منابع موردقبول جستجو و مقالات مرتبط را درج کنم. مقوله‌بندی ابعاد و نام‌گذاری آن‌ها و تهیه مدل از دیگر مراحلی بود که در بخش فرا ترکیب انجام دادم. در مرحله دوم پژوهشم نظرسنجی از نخبگان درباره مدل استخراج‌شده را انجام دادم که به آن سنجش پایایی هم می‌گویند. در مرحله سوم هم تهیه پرسشنامه و آزمون ارزیابی را داشتم که در نهایت باعث تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و جمع‌بندی و ارائه پیشنهادها شد.
این پژوهشگر در ادامه به بیان نتایج مرحله کمی پژوهش خود پرداخت و گفت: از نتایج این پژوهش می‌توان به این موارد اشاره کرد ۱- برازش خوب مدل‌های اندازه‌گیری مؤلفه‌های اعتمادپذیری و تخصص چه در حالت تخمین استاندارد و چه به لحاظ معناداری ۲- در تحلیل مرتبه دوم برخی مؤلفه‌ها از قدرت تبیین بیشتری برخوردار بودند که از این میان روزآمدسازی دارای امتیاز بیشتر و اطلاعات شناسایی کمتر بود ۳- در بعد تخصص نیز مؤلفه دقت دارای بیشتر قدرت تبیین واریانس بود. ۴- ابزار ساخته‌شده با مقدار مناسبی از برازش، متغیرهای فرعی پژوهش یعنی قابلیت اعتماد و تخصص را نمایندگی و سنجش می‌کند. ۵- ابزار ساخته‌شده از میزان روایی سازه و پایایی مناسبی برخوردار بود ۶- برازش مناسب مدل‌های اندازه‌گیری مربوط به متغیرهای اصلی پژوهش نتیجه بعدی این پژوهش بود.
او افزود: به‌طورکلی دانشجویان به تخصص بیش از قابلیت اعتماد بها می‌دهند. همچنین بین مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده بعد اعتمادپذیری، اطلاعات شناسایی دارای کمترین اولویت و اخلاق‌گرایی دارای بالاترین اولویت نزد دانشجویان بود. در زمینه ویژگی‌های مربوط به تخصص مشخص شد که اطلاعات تخصصی دارای کمترین اولویت و جاری بودن دارای بیشترین اولویت است.
