الگوی ایرانی در طراحی لباس به اندازهای که باید دیده نمیشود
نشست تخصصی «بازنمود هویت ایرانی در آثار جشنوارههای بینالمللی مد و لباس فجر از ۱۳۹۱ تا۱۳۹۵» روز یکشنبه ۱۴ مرداد ۹۷ با حضور مرضیه زارع، پژوهشگر و دانشجوی دکتری پژوهش هنر و جمعی از صاحبنظران این حوزه، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، مرضیه زارع بحث خود را با چرایی خلق لباس توسط بشر شروع کرد و گفت: لباس خلق شد تا انسان را از سرما و گرما حفظ کند در کنار این امر لباس جنبه زیباییشناختی نیز دارد. همچنین لباس جایگاه افراد را تعیین میکند و همچنین لباس میتواند در شناسایی و تشخیص هویت افراد نیز تاثیرگذار است. لباس معرف هویت یک جامعه است و از طریق پوشاک میتوان هویت اجتماعی خود را به جوامع دیگر معرفی میکنیم.
وی در ادامه با اشاره به این که جوهر پوشش در ایران به مثابه فرهنگ ایرانی است افزود: در چند سال گذشته طراحان زیادی در جشنوارهها تربیت شدند و اگر یک اصل باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد این است که ارکان اصلی تولید لباس طراحان هستند پس باید هویت ایرانی اسلامی را به آنها بشناسانیم چرا که طراحان یکی از اصلی ترین ارکان تولیدکننده جریان مد، دارای نقش هویت ساز و اساسی در شکل گیری و جهت دهی به هویت ایرانی دارند.
این پژوهشگر حوزه هنر با اشاره به موضوع نشست، اصل پژوهش صورت گرفته را در بررسی تطبیقی طرحهای ارائه شده توسط طراحان با هویت و فرهنگ ایرانی دانست و سپس متغیرهای پژوهش «بازنمود هویت ایرانی در آثار جشنوارههای بینالمللی مد و لباس فجر از ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵» را بیان کرد. وی افزود: بازنمود هویت ایرانی در رنگهای نشات گرفته از منسوجات ایرانی، معماری و تزیینات ایرانی، نقاشی ایرانی و رنگهای اقلیمی ایرانیِ به کار گرفته شده در طراحیها، ۶۸.۵ درصد آثار در دوره اول، ۶۳ درصد در دوره دوم، ۶۷ درصد در دوره سوم و ۵۴ درصد آثار در دوره پنجم از این دست رنگهای ایرانی در طراحیهای خود استفاده نکردهاند.
همچنین در ادوار برگزار شده میزان استفاده از رنگ های ایرانی اعم از رز ایرانی، سبز پرشین، صورتی ایرانی، آبی ایرانی (سه طیف رنگی)، قرمز و رنگ نارنجی ایرانی به میزان کمی استفاده شده است هرچند به تدریج با افزایش توجه به رنگ های ایرانی روبرو هستیم. اگرچه هنوز حجم قابل توجهی از آثار دارای رنگ های غیر ایرانی است. از سوی دیگر نقوش ایرانی در مقابل نقوش غربی بیشتر نقش لباس شدهاند اما در مقابل نقوش غربی نیز بر روی بسیاری از لباس ها نقش بسته است. در حقیقت اگرچه به تدریج با افزایش توجه به المان های ایرانی مواجهیم، اما هنوز حجم قابل توجهی از آثار دارای نقش مایههای غیر ایرانی هستند. در میان نقوش ایرانی استفاده شده، شناخته شده ترین نقش بته جقه و نقوش گل و طبیعت بوده است. این امر در دوره های بعدی کاهش یافته و طراحان تاحدی به نقوش ایرانی دیگر نیز توجه نشان داده اند.
مرضیه زارع در جمعبندی سخنان خود در این نشست گفت: با تمام تلاشهای صورت گرفته هنوز الگوی ایرانی در طراحی لباس به اندازهای که باید دیده نشده است؛ یکی از دلایل این امر آن است که طراحان، شناخت درستی از مولفههای هویتی و چگونگی کاربست آن در لباسهای طراحی شده برای جشنواره نداشتهاند. برای نمونه بر اساس یافتههای این پژوهش، با توجه به محدودیت شناخت طراحان از نشانه های هویتی، این نشانهها در سطح روی لباس پرکاربرد بوده و دیگر مظاهر هویتی در دامنه گسترة رنگ، طرح، الگو و ... مورد غفلت واقع شدهاند. بنابراین به نظر میرسد برای بازنمود هویت در آثار جشنواره و رسیدن به نتیجه مطلوب مورد نظر بنیاد و کارگروه ساماندهی مد و لباس ایران، سیاستگذاری و برنامهریزی مناسب جهت شاخت مظاهر هویتی پرشمار قابل استفاده در طراحی پوشاک ضروری است. از اینرو پیشنهاد میشود با انجام پژوهشهایی نظاممند، مولفههای هویت ایرانی در پوشاک بازشناخته شده و طراحان با برخورداری از نتایج آنها، به بخشی از شناخت لازم از فرهنگی ایرانی و لایههای ناشناخته آن دست یابند.