نشست علمی «سنجش ذائقه موسیقی در ایران»، با حضور دکتر رضا صمیم، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی چهارشنبه ۲۲ اسفند ۹۷، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار ‌شد.

دکتر صمیم در ابتدای سخنان خود به پژوهش در این عرصه اشاره کرد و گفت: تاکنون هیچ پژوهشی که ذائقه موسیقایی را در ایران سنجش کند، صورت نگرفته است و تمام تحقیقاتی که انجام شده، صرفاً اندازه‌گیری بوده نه سنجش. درواقع اعتبار تحقیقاتی از  سطح سنجش به سطح اندازه‌گیری تقلیل یافته است.

او در ادامه به مقایسه بررسی مدرن و بررسی پست‌مدرن در مطالعه ذوق و سلیقه پرداخت و تصریح کرد: سنت مدرن مطالعه ذوق، ما را مسئول ذوق و سلیقه خود می‌داند؛ درحقیقت ذوق ما معیار ارزیابی خود ما محسوب می‌شود. کانت که این اندیشه را نمایندگی می‌کند، در کتاب سوم خود به‌نام «نقد داوری» به آن اشاره کرده و مهم‌ترین معیار داوری را ذوق می‌داند. او ادامه داد: از نظر کانت کسی که توانایی داوری درمورد یک امر زیبا را ندارد، کسی است که انسانیتش ناقص است. اما در بررسی پست‌مدرن، امکان داوری وجود ندارد، از نظر پست‌مدرن، داوری بی‌معناست لذا نباید داوری کرد. درواقع نگاه پست‌‎مدرن ما را به منحل کردن نیروی داوری زیبایی‌شناسی دعوت می‌کند. دکتر صمیم در این زمینه خاطرنشان کرد: کتاب «تمایز» بوردیو، نماینده افکار پست‎مدرن است و تمام مطالبش این است که به ما بگوید ما مسئول ذوق و سلیقه خود نیستیم یعنی در آن دخیل نیستیم. ذوق ما تحت‌تأثیر پاره‌ای از مناسبات اجتماعی و عوامل مختلف قرار می‌گیرد که ناخودآگاه به آن شکل می‌دهند.

این عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در رابطه با مسائل قضاوت در حوزه ذوق موسیقایی نیز به نکاتی اشاره کرد و اظهار داشت: قضاوت در ذوق موسیقایی بسیار چالش‌برانگیزتر از دیگر ذوق‌ها است. مثلاً بررسی ذوق سینمایی به‌دلیل سابقه بررسی و نقد ذائقه سینمایی در ایران، خیلی راحت‌تر است و هنوز امکان نقد مدرن در آن وجود دارد اما در زمینه نقد موسیقی، نقد مدرن با انواع هجمه‌ها مواجه می‌شود که بیشتر از طرف همان گروندگان به رویکرد پست‌مدرن است.

دکتر صمیم اضافه کرد: لزوماً از طریق یک تحقیق کمی نمی‌توانیم به سنجش ذائقه موسیقی برسیم، چرا که امکان نقد را از بین می‌برد و سنجش را به اندازه‌گیری تقلیل می‌دهد. او در ادامه انجام تحقیقات آلترناتیو را پیشنهاد کرد و گفت: باید تحقیقات جایگزین صورت گیرد که انجام این کار، وابسته به وجود پاره‌ای از پیش‌زمینه‌هاست. صمیم ادامه داد: اولین پیش‌زمینه، کندوکاو در فرماسیون تاریخی ژانرهاست. تاریخ یک معیار و محک است که به ما یک پایه و مبنا می‌دهد ولی هیچ بررسی تاریخی در این زمینه و لذا یک تقسیم‌بندی دقیق از ژانر، وجود ندارد. بنابراین نیازمند یک ژانرشناسی تاریخی انتزاعی جدی هستیم.

این پژوهشگر حوزه موسیقی در پایان سخنان خود به رویکرد آلترناتیو از منظر متدولوژیک آن اشاره کرد و افزود: در این رویکرد آلترناتیو باید فقط به سراغ تجربه موسیقی رفت؛ سراغ «نوع مصرف» نه میزان آن. یعنی باید سراغ کیفیت مصرف رفت که این امر فقط از طریق تاریخ پیشینی یا تاریخ ژانرها امکان‌پذیر است.

صمیم بیان کرد: درحال حاضر باید دولت از این رویکرد آلترناتیو حمایت کند و رویکرد mainstreet را کنار بگذارد.

گزارش از: فریبا رضایی

گزارش تصویری